Het gebruik van smeermiddelen kan seksuele penetratie des te aangenamer maken, terwijl het risico op condoombreuk aanzienlijk wordt verminderd. In de afgelopen jaren zijn er echter suggesties geweest dat bepaalde smeermiddelen het risico op HIV kunnen vergroten, door de structuur van latexcondooms te verzwakken of door cellulaire schade toe te brengen aan de fragiele weefsels die de vagina of het rectum omlijnen.
De vraag is, hoe reëel is een van deze claims?
Soorten glijmiddelen
Glijmiddelen op waterbasis worden al lang aanbevolen voor zowel anale als vaginale seks, waarvan het gebruik het percentage condoomverlies kan verlagen tot ongeveer drie procent versus 21 procent of wanneer er geen smeermiddel wordt gebruikt. Daarentegen zijn smeermiddelen op oliebasis, zoals babyolie, minerale olie, vaseline of plantaardig bakvet (d.w.z. Crisco) – het is bekend dat ze snel de integriteit van latex degraderen, vaak binnen enkele minuten, wat het potentieel voor condoombreuk vergroot. Om deze reden alleen al moeten smeermiddelen op oliebasis altijd worden vermeden.
Een andere aanbevolen optie, polysiloxaan op basis van siliconen (polydimethylsiloxaan) heeft hoge viscositeitsniveaus en minimale invloed op de latexintegriteit. Hoewel niet zo algemeen verkrijgbaar als glijmiddelen op waterbasis, worden siliconensmeermiddelen over het algemeen als veilig beschouwd, hoewel er slechts beperkte klinische gegevens zijn om dit te ondersteunen, met name met betrekking tot anale seks.
Er zijn ook glycol-gebaseerde smeermiddelen, waarbij glycerine of propyleenglycol wordt toegevoegd aan traditionele glijmiddelen op waterbasis. Deze organische verbindingen werken als vochtinbrengers, voorkomen verdamping voor een langdurige gladheid en worden over het algemeen als veilig voor gebruik beschouwd.
Gevolgen van smeermiddelen
Sinds 2002 zijn er een aantal onderzoeken geweest waarin werd gewaarschuwd voor de invloed van persoonlijke smeermiddelen op de gevoelige epitheelcellen die de vagina en het rectum bekleden.
Een dergelijke studie onderzocht het gebruik van nonoxynol-9, een detergens dat gewoonlijk wordt gebruikt als zaaddodend middel om de overdracht van HIV bij vrouwen te blokkeren.
De studie, waarin commerciële sekswerkers in Thailand en Afrika deelnamen, toonde aan dat het frequente gebruik van nonoxynol-9 het risico op hiv bijna verdubbelde in vergelijking met vrouwen in de placebogroep. Epitheliale schade en vaginale ulceratie werden ook vaak opgemerkt bij de nonoxynol-9 gebruikers.
Vergelijkbare resultaten werden gezien bij het onderzoeken van de impact van nonoxynol-9 op rectale weefsels, waarbij veel patiënten in sommige gevallen het wegnemen van rectale weefsels en zelfs rectale bloedingen ervoeren. Als gevolg van deze studies worden niet-oxynol-9-bevattende smeermiddelen niet aanbevolen voor vrouwen met een hoog risico op HIV.
De zorgen zijn echter niet alleen beperkt tot smeermiddelen die nonoxynol-9 bevatten. Al sinds 2006 hebben onderzoekers gekeken naar smeermiddelen die als ‘hyperosmolair’ worden beschouwd, wat betekent dat ze de uitwisseling van vloeistoffen in cellen beïnvloeden, water eruit halen en bros en zwak maken. Door dit te doen verhogen ze de kans op infectie door seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) een directe route door de cellulaire barrières te laten om ze te belemmeren. Een goed gepubliceerde studie, ontwikkeld als onderdeel van het UCLA Microbicide Development Programme, toonde aan dat personen die consequent persoonlijke glijmiddelen voor anale seks gebruikten een bijna drievoudig verhoogd risico hadden op chlamydia en gonorroe in vergelijking met occasionele of zeldzame gebruikers van glijmiddelen. De meerderheid van de gebruikers (61 procent) gebruikte op water gebaseerde producten, terwijl 20 procent siliconen smeermiddelen gebruikte, 15 procent gebruikte smeermiddelen op basis van olie, en zeven procent gebruikte een verdovend smeermiddel. Van het 421 patiënten tellende cohort waren 229 mannen en 192 vrouwen. Het onderzoek, gepresenteerd in 2012, verkende noch HIV noch enige andere soa.
Veiligheid van smeermiddelen
Een andere studie, die in 2012 werd gepubliceerd, heeft gekeken naar de impact van verschillende smeermiddelen op rectale weefsels en concludeerde, niet verrassend, dat het risico per product verschilde. Sommige producten vertoonden verhoogde hyperosmolariteit als gevolg van hoge concentraties zout en koolhydraten, terwijl andere producten
wareniso-osmolair
, waarbij niveaus van zout en andere ingrediënten weinig tot geen invloed hadden op cellen. Van de 14 onderzochte producten vertoonden twee op water gebaseerde, iso-osmolaire smeermiddelen (Good Clean Love
enPRÉ ) en twee siliconen smeermiddelen ( Wet PlatinumenFemale Condom 2 ) de minste nadelige gevolgen. Producten die chloorhexidine bevatten (vaak gebruikt in ontsmettingsmiddelen en cosmetica) bleken de grootste schade te veroorzaken. Ondanks bewijs van cellulaire toxiciteit concludeerden de onderzoekers dat er absoluut geen bewijs was dat persoonlijke smeermiddelen het hiv-risico verhoogden. Volgens de studie was elk epitheliaal trauma veroorzaakt door een smeermiddel waarschijnlijk niet voldoende om de overdracht van HIV te versterken. Bovendien was er weinig verandering in weefselpermeabiliteit na gebruik van glijmiddel.Geen van de twee onderzoeken suggereert dat smeermiddelen moeten worden vermeden, omdat dit potentieel zelfs meer trauma aan vaginale / rectale weefsels kan veroorzaken, terwijl de kans op condoomfalen wordt vergroot. Verdere onderzoeken zullen waarschijnlijk gericht zijn op het identificeren van de verbindingen en / of additieven in smeermiddelen die onschadelijk of schadelijk voor weefsels kunnen zijn.
