Vraag: Mijn vader heeft Alzheimer. Is het ooit ok om tegen hem te liegen als het hem kalmeert?
Antwoord: Veel zorgverleners vragen zich af of het ok is om te liegen tegen iemand met de ziekte van Alzheimer wanneer ze merken dat het proberen om hun familieleden van de waarheid te overtuigen niet werkt.
Vele jaren geleden werd gedacht dat realiteitsoriëntatie zou moeten worden gebruikt wanneer de personen van Alzheimer in verwarring raakten.
Met andere woorden, als de persoon dacht dat haar ouders nog in leven waren, werd het aangeraden dat ze de waarheid vertelde – dat haar ouders dood waren – om haar terug te brengen naar de realiteit.
Het is duidelijk dat deze aanpak niet werkt, omdat het de persoon alleen maar meer in de war brengt. Alzheimer beïnvloedt de hersenen op een zodanige manier dat proberen te redeneren of logica te gebruiken met de persoon niet langer werkt.
Gelukkig wordt de oriëntatie van de werkelijkheid niet langer aanbevolen. In plaats daarvan wordt aanbevolen dat we de gevoelens van de persoon valideren. Als je vader bijvoorbeeld boos is en zijn eigen moeder wil zien (die niet meer in leven is), kan hij zijn moeder missen of denkt hij misschien aan iets uit het verleden dat hij wil oplossen. Probeer zijn gevoelens te valideren door te zeggen: "Het klinkt alsof je aan je moeder denkt. Vertel me meer over haar." Vaak begint de persoon herinneringen op te halen en vergeet hij waarom hij overstuur was. Door zijn gevoelens te eren, ben je het er niet mee eens of niet oneens met het idee dat zijn moeder nog steeds leeft. Naast validatie is
omleiding een nuttige benadering voor deze situaties. Doorverwijzing houdt in dat de aandacht van je geliefde wordt afgeleid van iets aangenaams. In het bovenstaande voorbeeld zou je je vader kunnen omleiden naar een activiteit waarvan je weet dat hij ervan geniet, zoals naar muziek luisteren of een eenvoudig spel spelen dat niet overweldigend voor hem is. Hoewel liegen niet wordt aanbevolen als een normale benadering, werken soms validatie en doorverwijzing niet. Als je vader erop staat zijn moeder te zien, en je merkt dat hij alleen maar kalmeert als je hem vertelt dat ze naar de winkel is gegaan, is dat geweldig. Het is niet nodig om je schuldig te voelen over het vertellen van een ’therapeutische leugen’ als hij zich meer in vrede voelt met de griezel dan met de waarheid.
Sommige auteurs – zoals Naomi Feil, die een pioniersrol speelden in de validatiebenadering – vinden dat het riskant is om therapeutische leugens te vertellen, omdat ze het gevoel heeft dat de persoon met de ziekte van Alzheimer op een bepaald niveau inderdaad de waarheid kent; daarom kan liegen de relatie tussen de verzorger en het individu met de ziekte bedreigen. Anderen hebben echter gesuggereerd dat dit risico alleen optreedt wanneer de fib eigenlijk een schandelijke leugen is.
Bijvoorbeeld, als je geliefde erop staat dat er een vreemdeling in de badkamer is en je zegt tegen haar: "Ja, dat is je favoriete entertainer, Wayne Newton, en hij is gekomen om voor jou te zingen!" er is een goede kans dat uw geliefde sceptisch zal zijn over uw claim en misschien zelfs wantrouwend voor u zal worden. Dit is heel anders dan een therapeutisch middel, zoals: "Ik heb net de badkamer gecontroleerd en hij moet weggegaan zijn, omdat er nu niemand is."
Waar het op neer komt is dat als een witte leugen de enige manier is om je geliefde beter te laten voelen in een bepaalde situatie, en het niemand pijn doet, dan help je je geliefde door zijn wereld binnen te gaan in plaats van de werkelijkheid te forceren op hem. Houd er rekening mee dat deze aanpak mogelijk alleen tijdelijk werkt; zoals alle benaderingen van uitdagend gedrag, moet het worden gemonitord en aangepast wanneer het duidelijk niet langer werkt. Vergeet ook niet om eerst de validatie en omleiding te proberen – deze benaderingen werken vaak goed.
