Gamma Knife Radiosurgery is een geavanceerde chirurgische techniek waarbij een sterk gerichte stralingsbundel is gebruikt om weefselgebieden precies te vernietigen. Hoewel het een operatie wordt genoemd, omvat een Gamma Knife-procedure noch incisies, noch een scalpel.
De procedure is veel minder ingrijpend dan conventionele chirurgie en biedt meer precisie bij het uitvoeren van delicate operaties, voornamelijk op de hersenen.
Daarom kunnen operaties van Gamma Knife vaak poliklinisch of met een ziekenhuisopname worden uitgevoerd.
Geschiedenis
Stereotactische radiochirurgie werd voor het eerst ontwikkeld in 1949 door de Zweedse neurochirurg Lars Leskell met als doel kleine delen van de hersenen te behandelen zonder aangrenzend weefsel te beschadigen.
De vroege ontwerpen van Leskell voor het apparaat maakten gebruik van röntgen-, protonen- en latere gammastralen om een smalle stralingsbundel af te geven aan een gericht punt op de hersenen. Door straling vanuit meerdere hoeken te richten, zouden de convergerende bundels een letale dosis kunnen afgeven om tumoren te vernietigen, zenuwen te blokkeren of bloedvaten af te sluiten met minimale nevenschade.
Leskell introduceerde officieel het Gamma-mes in 1968. Tegen de jaren 70 was het Gamma-mes volledig stereotactisch (driedimensionaal in benadering) met de introductie van magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) en computertomografie (CT) -scans. Het eerste Gamma Knife werd pas in 1979 naar de Verenigde Staten gebracht in een arrangement tussen Leskell en de Universiteit van Californië in Los Angeles.
Het Gamma Knife is vandaag het geregistreerde handelsmerk van Elekta Instruments, Inc. in Stockholm, Zweden.
Vergelijkbare Radiosurgical-apparaten
Naast het Leskell-apparaat werd een vergelijkbaar hulpmiddel genaamd een lineaire deeltjesversneller (Linac) uitgevonden in 1952 als een vorm van gefractioneerde (multidosis) bestralingstherapie.
Pas in 1982 maakten verfijningen van het apparaat het mogelijk om het in radiochirurgie te gebruiken.
Het Linac-apparaat verschilt van het Gamma-mes doordat het hoofdzakelijk wordt gebruikt voor bestralingstherapie in meerdere delen van het lichaam. Het Gamma Knife daarentegen wordt bijna uitsluitend gebruikt voor de radiotraining in de hersenen. Bovendien vereist het Linac-apparaat een veel grotere technologie en expertise als het voor radiosurgery wordt gebruikt en levert het een veel bredere straal vergeleken met het Gamma-mes (respectievelijk 1,1 millimeter versus 0,15 millimeter).
Een nieuw concept genaamd de Linac Cyberknife werd in 2001 geïntroduceerd en bootst grotendeels het Gamma Knife in concept na. Het apparaat, gemonteerd op een robotarm, levert gerichte straling vanuit meerdere hoeken, maar heeft, in tegenstelling tot het Gamma-mes, geen verbeterde overlevingskansen aangetoond in vergelijking met andere vormen van kankerbestralingstherapie.
Een laatste type radiochirurgie, bekend bij protonenbundeltherapie (PBT), gebruikt een bundel protondeeltjes om ziek weefsel te bestralen. Een onderzoek uit 2012 van de American Society of Radiation Oncology concludeerde echter dat PBT geen voordelen bood ten opzichte van conventionele vormen van bestralingstherapie, met uitzondering van pediatrische kankers van het centrale zenuwstelsel, ernstig oogmelanoom en chordomas (een type botkanker).
Ondanks de potentiële voordelen van PBT, maken de uitzonderlijke kosten van het systeem (tussen $ 100 tot $ 180 miljoen) het een onpraktische optie voor de meeste ziekenhuizen.
Behandelde aandoeningen
Gamma Mes-radiochirurgie wordt meestal gebruikt om tumoren en andere laesies in de hersenen te behandelen. Maar het kan ook effectief zijn bij de behandeling van bepaalde pijn- en bewegingsstoornissen, evenals vasculaire abnormaliteiten in de hersenen.
Het Gamma-mes wordt voornamelijk gebruikt om de volgende aandoeningen te behandelen:
- Hersenmetastasen (kankers die zich vanuit tumoren in andere organen naar de hersenen hebben verspreid)
- Glioblastoom (een vorm van hersenkanker)
- Akoestisch neuroom (een niet-kankerachtige tumor op de zenuw die van het binnenoor naar de hersenen leidt)
- Meningioma (een typisch niet-kankerachtige tumor) tumor die ontstaat door de membranen rond de hersenen en het ruggenmerg)
- Hypofyse-adenoom (een niet-kankerachtige tumor van de hypofyse)
- Cushing-ziekte (een hypofyse-afwijking waarbij het lichaam te veel van het stresshormoon cortisol produceert, als gevolg van goedaardig tumoren of steroïde geneesmiddelen zoals prednison)
- Trigeminusneuralgie (een aandoening waarbij druk op de nervus trigeminus extreme gezichtspijn veroorzaakt)
- Essentiële tremor (een neurologische aandoening die onvrijwillig en ritmisch schudden veroorzaakt, niet gerelateerd aan de ziekte van Parkinson)
- Arterioveneuze malformatie, of AVM (de abnormale verbinding tussen slagaders en aders, meestal in de hersenen of de wervelkolom)
Gamma Knife radiochirurgie kan worden gebruikt in situaties w hier kan de hersenlaesie niet worden bereikt door conventionele chirurgie of door personen die een open chirurgische ingreep zoals craniotomie niet kunnen verdragen.
Omdat de gunstige effecten van een Gamma Knife-procedure zich langzaam manifesteren in de tijd, wordt het niet gebruikt voor mensen van wie de toestand een onmiddellijke of urgente behandeling vereist.
Hoe het werkt
De Gamma Knife-procedure wordt een "operatie" genoemd omdat deze in één sessie kan worden uitgevoerd met dezelfde klinische doelen als bij een reguliere operatie. De effecten van het Gamma-mes verschillen door het type ziekte dat wordt behandeld:
- Wanneer het wordt gebruikt om tumoren te behandelen, verstoort de gerichte straling het DNA in tumorcellen. Dit interfereert met het vermogen van de cel om te repliceren, waardoor de tumor krimpt.
- Wanneer het gebruikt wordt om neurologische aandoeningen te behandelen, veroorzaakt de stralingsbundel de vorming van een laesie die zenuwsignalen blokkeert.
- Wanneer het Gamma-mes wordt gebruikt om AVM te behandelen, kan het de omvang en het volume van het bloed dat door een bloedvat stroomt verminderen, waardoor het risico van een scheur of beroerte wordt verminderd.
De machine zelf is qua ontwerp vergelijkbaar met een MRI- of CT-scan met een vlak bed en een buisvormige koepel waarin uw hoofd wordt geplaatst. Het is echter niet zo diep als de andere machines en is volledig stil, zodat u minder snel claustrofobie zult ervaren.
Wat te verwachten
Een Gamma Knife-procedure betreft meestal een behandelteam, waaronder een radiotherapeut (een kankerarts gespecialiseerd in straling), een neurochirurg, een radiotherapeut en een geregistreerde verpleegster. De procedure kan enigszins verschillen, afhankelijk van de behandelde aandoening, maar wordt meestal uitgevoerd in de volgende stappen:
- Wanneer u voor behandeling aankomt, wordt u gevraagd om op de vlakke bed te gaan liggen, waarna ofwel een gaasachtig masker of een licht hoofdframe zou worden gebruikt om je hoofd te stabiliseren en te voorkomen dat het beweegt.
- Een MRI- of CT-scan zou dan worden uitgevoerd om de exacte locatie en afmetingen van de beoogde structuur of abnormaliteit vast te stellen.
- Op basis van de resultaten zal het team een behandelplan opstellen met het exacte aantal blootstellingen en plaatsing van de stralenbundel.
- Nadat het op zijn plaats was geplaatst, zou uw hoofd in de koepel worden bewogen en zou de bestralingsbehandeling kunnen beginnen. Je zou volledig wakker zijn en verbonden zijn met je artsen via een audioverbinding. Afhankelijk van de conditie kan de procedure variëren van enkele minuten tot meer dan een uur.
Behandeling Bijwerkingen
Hoewel de Gamma Knife-procedure zelf pijnloos is, kan het gebruik van straling soms bijwerkingen veroorzaken, voornamelijk als gevolg van hersenontsteking. De ernst van de symptomen is vaak geassocieerd met de duur en locatie van de bestralingsbehandeling en kan zijn:
- Hoofdpijn
- Gevoelloosheid
- Misselijkheid
- Wazig zicht
- Zwakte
- Verlies van evenwicht
- Haarverlies (meestal tijdelijk)
- Aanvallen
Er kunnen andere gevolgen zijn risico’s verbonden aan uw specifieke medische toestand. Zorg ervoor dat u hierover met uw arts praat voordat u een Gamma Knife-procedure ondergaat.
Effectiviteit
Gamma Knife radiochirurgie is effectief gebleken bij de behandeling van goedaardige of kwaadaardige tumoren tot vier centimeter (ongeveer 1½ inch). Voor mensen met gemetastaseerde hersenkanker is de procedure effectief om de tumor onder controle te houden en de overlevingstijden te verlengen.
De slagingspercentages verschillen per aandoening als volgt:
- Met betrekking tot AVM wordt radiochirurgie beschouwd als de primaire behandelingsvorm van vandaag en heeft een genezingspercentage tussen 54% en 92%, afhankelijk van de locatie van het bloedvat.
- Ondertussen meldde een onderzoek uit 2016 uit Europa dat mensen met trigeminusneuralgie significant profiteerden van de procedure, waarbij 71,8 procent drie jaar lang pijnvrij bleef en 45,3 procent pijnvrij bleef boven de 10.
- Evenzo een beoordeling uit 2012 van klinische studies meldde dat 88,3 procent van de mensen die voor essentiële tremoren werden behandeld, na 24 maanden een goede tot uitstekende motorcontrole had.
- Een onderzoek uit 2013 van de School of Medicine van de Universiteit van Virginia toonde aan dat de Gamma Knife-procedure de controle bood over tumoren die verband hielden met de ziekte van Cushing gedurende de vierjarige studie.
Acute complicaties na Gamma Knife radiochirurgie worden als zeldzaam beschouwd, waarbij de meeste gerelateerd zijn aan de onderliggende aandoening, eerder de procedure zelf.
