Longoedeem is een medische aandoening veroorzaakt door overtollig vocht in de luchtzakken van de longen (de longblaasjes). Omdat met vocht gevulde longblaasjes niet normaal kunnen functioneren, veroorzaakt longoedeem doorgaans aanzienlijke ademhalingsproblemen en kan vaak een levensbedreigend probleem worden.
Waarom longoedeem een probleem is
De longblaasjes zijn waar het echte werk van de longen plaatsvindt.
In de alveolaire luchtzakjes komt de frisse lucht die we inademen in de nabijheid van de haarvaten die zuurstofarm bloed uit de weefsels van het lichaam dragen. (Dit zuurstofarm bloed is net gepompt van de rechterkant van het hart naar de longen, via de longslagader. Hier is meer over hoe het hart werkt.)
Door de dunne wanden van de longblaasjes komen kritische gasuitwisselingen voor tussen de lucht in de alveolaire zak en het "verbruikte" bloed in de haarvaten. Zuurstof uit de longblaasjes wordt opgenomen door het capillaire bloed en kooldioxide uit het bloed diffundeert in de longblaasjes. Het bloed, nu weer zuurstofrijk, wordt naar de linkerkant van het hart gedragen, dat het naar de weefsels pompt. De "gebruikte" alveolaire lucht wordt uitgeademd in de atmosfeer, terwijl we ademen.
Het leven zelf is afhankelijk van de efficiënte uitwisseling van gassen in de longblaasjes.
Bij longoedeem raken sommige van de alveolaire zakken gevuld met vloeistof.
De kritische uitwisseling van gassen tussen ingeademde lucht en capillair bloed kan niet langer optreden in de met vloeistof gevulde longblaasjes. Als er voldoende aantallen longblaasjes worden aangetast, treden er symptomen op. En als het longoedeem extensief wordt, kan de dood volgen.
Symptomen van pulmonaal oedeem
Longoedeem kan acuut voorkomen, in welk geval het vaak ernstige dyspnoe (kortademigheid) veroorzaakt, samen met hoesten (wat vaak roze, schuimend sputum produceert) en piepende ademhaling.
Plotselinge longoedeem kan ook gepaard gaan met extreme angsten en hartkloppingen. Plotselinge begin van longoedeem wordt vaak "flits longoedeem" genoemd en dit duidt meestal op een plotselinge verergering van een onderliggend hartprobleem. Acuut coronair syndroom kan bijvoorbeeld flits-longoedeem produceren, evenals acute stresscardiomyopathie.
Acuut longoedeem is altijd een medisch noodgeval en kan fataal zijn.
Chronisch longoedeem, dat vaak wordt gezien bij hartfalen, heeft de neiging symptomen te veroorzaken die na verloop van tijd wassen en afnemen, omdat meer of minder longblaasjes worden aangetast. Veel voorkomende symptomen zijn kortademigheid bij inspanning, orthopneu (moeite met ademhalen tijdens het liggen), paroxismale nachtelijke dyspnoe (’s nachts wakker worden, kortademig), vermoeidheid, pootoedeem (zwelling) en gewichtstoename (door vochtophoping).
Wat veroorzaakt longoedeem?
Artsen verdelen longoedeem meestal in twee soorten: hart-longoedeem en niet-cardiaal longoedeem.
Cardiaal pulmonaal oedeem
Hartaandoeningen zijn de meest voorkomende oorzaak van longoedeem. Cardiaal longoedeem treedt op omdat een onderliggend hartprobleem de druk in de linkerkant van het hart doet stijgen. Deze hoge druk wordt doorgelaten, via de longaderen, naar de alveolaire capillairen.
Vanwege de verhoogde pulmonale capillaire druk, vloeit vloeistof uit de haarvaten naar de alveolaire luchtruimte en treedt longoedeem op.
Bijna elke vorm van hartaandoening kan uiteindelijk leiden tot verhoogde, linkszijdige hartdruk en dus tot longoedeem. De meest voorkomende soorten hartaandoeningen die pulmonaal oedeem veroorzaken zijn:
- coronaire hartziekte (CAD)
- hartfalen van welke oorzaak dan ook
- hartklepaandoening, vooral mitralisstenose, mitralisstenose, aortastenose of aortische regurgitatie
- ernstige hypertensie
met chronisch hartfalen longoedeem, verhoogde druk in de haarvaten kan uiteindelijk leiden tot veranderingen in de longslagaders.
Als gevolg hiervan kan een hoge druk in de longslagader optreden, een aandoening die pulmonale hypertensie wordt genoemd. Als de rechterkant van het hart bloed moet pompen tegen deze verhoogde druk van de longslagader, kan uiteindelijk eenzijdige hartfalen ontstaan.
Niet-cardiaal pulmonaal oedeem
Bij niet-cardiaal pulmonaal oedeem vult vloeistof de longblaasjes om redenen die geen verband houden met verhoogde cardiale druk. Dit kan gebeuren wanneer de haarvaten in de longen beschadigd raken door een niet-cardiale aandoening. Dientengevolge, worden de haarvaten "lek", en beginnen met het lekken van vloeistof in de longblaasjes.
De meest voorkomende oorzaak van niet-cardiaal pulmonaal oedeem is acute respiratory distress syndrome (ARDS), veroorzaakt door een diffuse ontsteking in de longen. Deze ontsteking beschadigt de alveolaire wanden en zorgt ervoor dat vocht zich kan ophopen. ARDS wordt meestal gezien bij ernstig zieke patiënten en kan worden veroorzaakt door een infectie, shock, trauma en verschillende andere aandoeningen.
Naast ARDS kan niet-cardiaal longoedeem ook worden geproduceerd door:
- Longembolie
- Hoge hoogteziekte
- Drugs (vooral heroïne en cocaïne)
- Virale infecties
- Toxinen (bijvoorbeeld inademing van chloor of ammoniak)
- Neurologische problemen ( zoals hersentrauma of subarachnoïdale bloeding)
- Rookinhalatie
- Bijna verdrinking
Diagnose van pulmonaal oedeem
Het is van cruciaal belang om snel de diagnose van longoedeem te stellen; en vooral kritisch is de juiste diagnose van de onderliggende oorzaak.
Diagnose van longoedeem wordt meestal relatief snel uitgevoerd door een lichamelijk onderzoek uit te voeren, de bloedzuurstofniveaus te meten en een thoraxfoto te maken.
Zodra longoedeem is gevonden, moeten onmiddellijk stappen worden ondernomen om de onderliggende oorzaak te identificeren. De medische geschiedenis is erg belangrijk in deze inspanning, vooral als er een voorgeschiedenis is van hartaandoeningen (of verhoogd cardiovasculair risico), drugsgebruik, blootstelling aan toxines of infecties, of risicofactoren voor longembolie.
Een elektrocardiogram en een echocardiogram zijn vaak erg nuttig bij het opsporen van onderliggende hartaandoeningen. Als een hartaandoening wordt vermoed maar niet kan worden aangetoond door niet-invasieve tests, kan een hartkatheterisatie noodzakelijk zijn. Een reeks andere tests kan nodig zijn als een niet-cardiale oorzaak wordt vermoed.
Niet-cardiaal longoedeem wordt gediagnosticeerd wanneer longoedeem aanwezig is bij afwezigheid van verhoogde linkerhartdrukken.
Behandeling van longoedeem
De onmiddellijke doelen bij het behandelen van longoedeem zijn het verminderen van de vochtophoping in de longen en het herstellen van de bloedzuurstofniveaus naar normaal. Zuurstoftherapie wordt vrijwel altijd meteen gegeven. Als er tekenen van hartfalen zijn, worden diuretica ook acuut toegediend. Geneesmiddelen die de bloedvaten verwijden, zoals nitraten, worden vaak gebruikt om de druk in het hart te verminderen.
Als de zuurstofconcentratie in het bloed ondanks deze maatregelen kritisch laag blijft, kan mechanische ventilatie vereist zijn. Mechanische ventilatie kan worden gebruikt om de druk in de longblaasjes te vergroten en een deel van de opgehoopte vloeistof terug in de haarvaten te drijven.
De uiteindelijke behandeling van longoedeem – of dit nu het gevolg is van een hartaandoening of van een niet-cardiale oorzaak – vereist het identificeren en behandelen van het onderliggende medische probleem.
Bronnen:
