Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) is een veel voorkomende endocriene aandoening die een verhoogd niveau van mannelijke hormonen (androgenen) bij vrouwen kan veroorzaken, resulterend in onregelmatige of geen menstruatie, zware menstruatie, acne, bekkenpijn, overtollig gezichts- en lichaamshaar en plekken met een donkere, fluweelachtige huid. Het kan voorkomen bij maar liefst één op de vijf vrouwen in de leeftijd tussen 18 en 45 jaar en blijft een van de belangrijkste oorzaken van onvruchtbaarheid.
Ondanks dat het een veelvoorkomende aandoening is, wordt PCOS niet goed begrepen. Er is nog steeds verwarring over de manier waarop PCOS wordt gediagnosticeerd, vooral onder de adolescente meisjes. Een deel van de verwarring begint met de diagnostische criteria zelf.
In het verleden waren er twee afzonderlijke sets van diagnostische criteria: een uitgegeven door de National Institutes of Health (NIH) in de Rockville, Maryland en een andere uitgegeven door een internationaal panel in Rotterdam dat de NIH-richtlijnen uitbreidde.
De verschillen waren klein maar opvallend. De belangrijkste hiervan was de opname van polycysteuze eierstokken als een van de drie diagnostische criteria voor PCOS. Het Rotterdamse panel nam ze op; de NIH deed dat niet.
Pas in december 2012 heeft de NIH formeel de criteria van Rotterdam onderschreven en aanbevolen om door alle gezondheidswerkers te worden goedgekeurd.
PCOS-diagnose volgens de Rotterdam-criteria
Volgens de Rotterdam-definitie moet een vrouw voldoen aan ten minste twee van de drie criteria om een positieve diagnose van PCO’s te krijgen. Deze omvatten onregelmatige en / of geen ovulatie, hoge androgeenniveaus en de aanwezigheid van polycystische eierstokken .
De reden voor de Rotterdamse criteria kan als volgt worden samengevat:
- Onregelmatige en / of geen eisprong wordt veroorzaakt door een onbalans van geslachtshormonen, waaronder hoge niveaus van testosteron en luteïniserend hormoon. Als gevolg hiervan zullen sommige vrouwen met PCOS verschillende keren per maand, om de paar maanden of helemaal niet een periode hebben. Periodes kunnen vaak zwaar zijn en gepaard gaan met grote stolsels. Kortom, als een vrouw acht of minder menstruatiecycli per jaar heeft, voldoet ze aan de criteria.
- Hoge androgeenspiegels worden als essentieel beschouwd voor de diagnose van PCOS, hoewel sommige vrouwen met de stoornis geen overmatig androgeengehalte hebben. Als zodanig zou ofwel serologisch (bloed) ofwel klinisch bewijs worden aanvaard. Bloedonderzoek met hoge androgeenspiegels (totaal en vrij testosteron, DHEA-sulfaat) is voldoende om aan de criteria te voldoen. Bij afwezigheid hiervan voldoen haaruitval, acne en overmatige haargroei aan het centrale lichaam aan de klinische criteria voor PCOS.
- Polycysteuze eierstokken verwijzen naar de aanwezigheid van 12 of meer kleine follikels in elke eierstok. De follikels, soms cysten genoemd, lijken op een parelketting. Net als bij androgeenniveaus hebben vrouwen met PCO’s niet noodzakelijk cysten. Een transvaginale echografie is een primaire tool voor onderzoek. De follikels zelf zijn het resultaat van de hormonale onbalans, niet de oorzaak ervan.
Tot slot zal de arts, om een definitieve diagnose te stellen, moeten onderzoeken of er andere oorzaken voor de afwijkingen zijn. Uiteindelijk is PCOS een voorwaarde voor uitsluitingen. Dit betekent dat de arts dingen als aangeboren bijnierhyperplasie (CAH), die hoge testosteronwaarden veroorzaakt, of verhoogde prolactinespiegels, die de eisprong kunnen beïnvloeden, moet uitsluiten.
Omdat de huidige criteria vrouwen kunnen omvatten met of zonder polycystische eierstokken, zijn aanbevelingen gedaan om de naam van PCOS te wijzigen en wordt de verwijzing naar de term ‘cyste’ volledig verwijderd.
