Een overzicht van gele koorts

Gele koorts wordt veroorzaakt door een flavivirus, dat wordt verspreid door muggen in Afrika en Zuid-Amerika, met name in gebieden met dichte bossen of oerwouden. De griepachtige ziekte kan symptomen veroorzaken van ongeveer drie tot zes dagen na infectie, zoals koorts, koude rillingen en lichaamspijnen, en behandeling is meestal niet nodig. Voor ongeveer 10 tot 15 procent van de geïnfecteerden kan het echter ernstig worden, met hoge koorts, geelzucht en andere zorgen tot gevolg.

Gele koorts kan dodelijk zijn.

Geschiedenis, impact en bereik

In de loop der jaren is gele koorts beter onder controle gehouden dan in het verleden, vooral omdat er een vaccin tegen is. Toch schat de WHO dat jaarlijks ongeveer 84.000 tot 170.000 mensen met gele koorts worden besmet. Er wordt aangenomen dat veel gevallen niet worden gedetecteerd, dus de volledige omvang van de gevolgen van de ziekte is onduidelijk.

Wereldwijd sterven maar liefst 29.000 tot 78.000 mensen aan de ziekte per jaar.

Gele koorts is aanwezig in geografische regio’s waar het virus en de mug kunnen overleven. Dit is grotendeels afhankelijk van het klimaat en de aanwezigheid van een jungleomgeving.

In het grootste deel van Zuid-Amerika veroorzaakt het virus geen uitbraken in steden. Het wordt alleen gevonden in zeer specifieke regio’s, meestal in afgelegen jungle of bosgebieden, waar het virus zich verspreidt bij dieren.

Daar is het gecentreerd in de Amazone, voornamelijk in Brazilië, en bereikt het Peru, Ecuador, Bolivia, Colombia, Venezuela en Argentinië.

Landen die risico lopen zijn ook Panama, Trinidad en Tobago, Frans Guyana, Guyana, Paraguay en Suriname.

Maar er wordt gedacht dat ongeveer 90 procent van gele koorts voorkomt in Afrika, waar de meeste sterfgevallen door de infectie optreden. Het wordt gevonden in West- en Centraal-Afrika, maar ook in sommige delen van Oost-Afrika.

Afrikaanse landen met een risico op gele koorts zijn: Angola; Benin; Burkina Faso; Burundi; Kameroen; Centraal Afrikaanse Republiek; Tsjaad; Republiek Congo; Ivoorkust; Democratische Republiek Congo; Equatoriaal-Guinea; Ethiopië; Gabon; Gambia; Ghana; Guinea; Guinee-Bissau; Kenia; Liberia; Mali; Mauritanië; Niger; Nigeria; Rwanda; Senegal; Sierra Leone; Soedan; Zuid Soedan; Togo en Uganda.

In 2016 was er een uitbraak in de hoofdstad van Angola, waar meer dan 200 mensen aan de infectie stierven. Het virus verspreidde zich in de hoofdstad en in de meeste provincies van het land. Hoewel het in Azië niet als endemisch wordt beschouwd, zijn reizigers en werknemers via Angola teruggekeerd van Angola naar China met het virus.

Het virus verspreidde zich veel verder dan nu. Het bereikte voor het eerst de Verenigde Staten aan het einde van de 17e eeuw. Het wordt verondersteld te zijn gebracht door mensenhandel tussen Afrika en Noord- en Zuid-Amerika toen muggen en het virus werden meegevoerd met mensen die in endemische gebieden hadden gewoond. Het bereikte zo ver noordelijk als Boston, New York en Philadelphia, en bleef in zuidelijke steden tot de late jaren 1800. Het virus werd ook verspreid door handel naar Europese havens in het noorden van Cardiff en Dublin, hoewel landen als Griekenland het grootste risico liepen.

Symptomen

Voor de meeste mensen veroorzaakt gele koorts een milde ziekte of blijft deze onopgemerkt. Er zijn meestal ongeveer drie tot zes dagen tussen blootstelling aan het virus door een muggenbeet en ziek worden. Als u een milde ziekte heeft en nooit erg ziek wordt, wordt van u verwacht dat u volledig herstelt. Voor sommige mensen veroorzaakt gele koorts echter koorts, rillingen, pijntjes, bloedingen, gele ogen en huid, misselijkheid, braken, verwardheid, shock, orgaanfalen en zelfs de dood.

Voor mensen die wel symptomen van gele koorts hebben, zijn er drie stadia van ziekte:

Een vroege infectie treedt drie tot zes dagen na de blootstelling op. U kunt koorts, spierpijn, misselijkheid, braken, duizeligheid en vermoeidheid ervaren.

Remissie treedt twee tot drie dagen later op. De koorts neemt, indien aanwezig, af en de symptomen verbeteren. Dit kan 24 tot 48 uur duren. De meeste mensen herstellen op dit punt. Ongeveer 15 procent van de mensen die geïnfecteerd zijn met het virus krijgt een ernstigere ziekte.

Ernstige ziekte: koorts, misselijkheid en braken treden op als u een ernstige ziekte heeft. Bij ernstige infecties komen er nieuwe symptomen en verschijnselen naar voren:

Geelzucht: veel mensen met een ernstige ziekte ervaren geelverkleuring van de huid (inclusief de handpalmen en voetzolen), het wit van de ogen en de huid onder de tong. Dit symptoom geeft gele koorts zijn naam.
Sommige mensen beginnen snel blauwe plekken op te lopen of te bloeden op meerdere plaatsen in het lichaam. In het bijzonder kunt u bloeden van uw neus, andere slijmvliezen of van een intraveneuze plek opmerken, of u kunt bloed in uw braaksel zien.
Het aantal witte bloedcellen kan laag zijn, wat betekent dat er minder immuuncellen zijn tijdens een infectie.
Bloedonderzoek kan aantonen dat de lever is beschadigd, wat kan worden opgespoord door de aanwezigheid van verhoogde leverenzymen in het bloed. Dit kan gebeuren voordat geelzucht ontstaat.
Als de infectie verbetert, wordt verwacht dat de leverenzymen tot de tweede week van de ziekte zullen stijgen en dan beginnen te dalen naar normaal.
Degenen die herstellen maken antilichamen aan die vechten tegen het virus als het verdwijnt. Het virus blijft langer in het bloed bij degenen die erg ziek worden.
Een ernstige ziekte kan verwarring veroorzaken en uiteindelijk orgaanfalen.

Ongeveer 20 procent tot 50 procent van degenen met een ernstige ziekte kan sterven.

Oorzaken

Gele koorts wordt veroorzaakt door een flavivirus, een enkelstrengs RNA-virus verspreid door de Aedes aegypti-mug. Deze mug, die ook Zika en Dengue veroorzaakt, wordt in feite de gele koortsmug genoemd. Het gele koortsvirus kan ook worden verspreid door andere muggen, de Aedes africanus in Afrika of Haemagogus en Sabethes muggen in Zuid-Amerika.

De muggen brengen het virus over door zich te voeden met het bloed van een besmette persoon of een andere primaat, zoals een aap, en vervolgens bij een andere persoon of andere primaat te bijten. Een mug kan het virus oppikken als het geïnfecteerd bloed consumeert vlak voordat de mens of het dier koorts krijgt en tot vijf dagen daarna.

Transmissiecycli

Het virus heeft drie verschillende overdrachtcycli: jungle (sylvatic), tussentijdse (savanne) en stedelijke. De effecten van de infectie zelf zijn hetzelfde, ongeacht of deze in een van deze cycli wordt overgedragen.

Wanneer gele koorts zich verspreidt in de jungle, verspreidt deze zich grotendeels zonder mensen. In plaats daarvan verspreidt het zich van niet-menselijke primaten (zoals een aap) naar niet-menselijke primaten door muggen. Als mensen het oerwoudgebied bezoeken (bijvoorbeeld voor mijnen, jagen of toerisme), kunnen ze ook door een mug worden gebeten en ziek worden.

In de tussencyclus (ook wel de savannecyclus genoemd) verspreidt gele koorts zich regelmatig tussen apen en mensen door muggen in gebieden aan de rand van de jungle. Het kan aap naar mens, aap naar aap, mens naar mens, of mens naar aap verspreiden.

In de stadscyclus verspreidt gele koorts zich voornamelijk tussen mensen door muggen in stedelijke gebieden. Het begint meestal wanneer iemand die besmet is met het virus terugkeert uit een jungleomgeving. Het kan leiden tot plotselinge en grote uitbraken in drukke stedelijke gebieden.

Diagnose

Diagnose van gele koorts is gebaseerd op de klinische geschiedenis van blootstelling aan een muggenbeet in een endemisch gebied, evenals een voorgeschiedenis van symptomen. Er zijn enkele tests die de diagnose gele koorts kunnen ondersteunen of bevestigen.

Antilichaamtest: Deze test is de meest algemeen erkende diagnostische test voor gele koorts. Het zoekt naar de aanwezigheid van afweereiwitten tegen gele koorts in uw bloed, wat erop wijst dat u ofwel vecht of de infectie effectief hebt bestreden. Het kan echter enkele dagen duren voordat uw lichaam genoeg antilichamen produceert om te kunnen worden gedetecteerd. U moet misschien maximaal twee weken wachten om uw resultaten te krijgen.
Virale PCR-test: PCR-tests kunnen het genetisch materiaal van het virus in uw bloed detecteren. Een positieve PCR-test geeft aan dat u het virus in uw lichaam heeft, dus wordt het beschouwd als een sterkere indicator voor de huidige infectie dan een antilichaamtest. Een belangrijke beperking: het virale RNA is detecteerbaar vroeg na infectie, maar is niet gemakkelijk detecteerbaar na meerdere dagen van infectie. Dit betekent dat u een negatief resultaat van de PCR-test kunt krijgen, zelfs als u de infectie heeft.
Urinetest: Een relatief nieuwe test kan de virale PCR in de urine detecteren, wat de diagnose praktischer maakt. Deze test, hoewel veelbelovend, wordt echter nog niet op grote schaal gebruikt.

Behandeling

Er is geen specifieke antivirale behandeling voor gele koorts. De ziekte kan echter behoorlijk ernstig worden en verwante complicaties kunnen medische zorg vereisen. Behandeling van gele koorts moet onder toezicht en plaatsvinden in een ziekenhuis, niet thuis. Dit kan het volgende inhouden:

Preventie van bloedingen: Vanwege het risico op bloedingen, moeten medicijnen die dit induceren, zoals aspirine, ibuprofen en naproxen, over het algemeen worden vermeden.
Hydratatie: Hydratatie tijdens de hele ziekte met orale of IV-vloeistoffen kan nodig zijn, vooral als u last heeft van braken of lage bloeddruk.
Koortsbestrijding: Over het algemeen is gele koorts geassocieerd met laaggradige koortsen. Maar als uw koorts hoger wordt dan verwacht, hebt u mogelijk medicijnen nodig om uw temperatuur te verlagen.
Pijn: Als u spierpijn of gegeneraliseerd ongemak ondervindt, kan dit worden behandeld met orale of geïnjecteerde pijnstillers.
Bloeddrukondersteuning: Voor degenen die in shock verkeren, wat gebeurt wanneer de bloeddruk extreem laag is, kan de bloeddruk verhoogd worden met medicijnen die de bloedvaten vernauwen, vaak aangeduid als pressoren.
Beheer van orgaanfalen: Als gele koorts orgaanfalen veroorzaakt, moeten die organen worden ondersteund terwijl de infectie verbetert. Een beademingsapparaat kan bijvoorbeeld nodig zijn om te helpen bij het ademen; dialyse kan nodig zijn om het werk van de nieren te doen.

Preventie

Omdat gele koorts al een tijdje bestaat, is de overdracht van het virus goed begrepen. Hier zijn enkele effectieve manieren om de infectie te voorkomen:

Vaccinatie: van sommige mensen wordt vaccinatie aanbevolen. Als u in een endemisch gebied woont, bent u mogelijk al immuun voor de infectie en dient u de officiële aanbevelingen met betrekking tot vaccinatie voor uzelf en uw kinderen te volgen. Als u naar een gebied reist waar gele koorts endemisch is, zult u waarschijnlijk het vaccin nodig hebben. Gewoonlijk zijn vaccins voor reizigers niet overal verkrijgbaar en moet u misschien een afspraak maken bij een plaatselijke reiskliniek. Het is ook het beste om vooruit te plannen, aangezien u het vaccin ten minste 10 dagen voor uw reis moet krijgen.
Muggenvoorzorgsmaatregelen: Als u zich in een endemisch gebied bevindt, kunt u uzelf en uw kinderen beschermen tegen muggen. Hoewel het niet altijd mogelijk is om muggenbeten volledig te vermijden, kun je lagen dragen, vooral wanneer je in oerwouden en bossen reist, en je kunt insectenspray gebruiken. Het wordt ook aanbevolen om onder beschermende netten te slapen, zelfs als u zich in een afgesloten ruimte bevindt.
Bescherming van anderen: In het algemeen wordt aanbevolen dat u onder muskietennetten blijft om verspreiding van het virus te voorkomen als u weet dat u besmet bent geraakt, omdat het virus zich van persoon tot persoon kan verspreiden via een mug.

Een woord van heel dichtbij

Als u naar een gebied reist waar gele koorts endemisch is, moet u de aanbevolen voorzorgsmaatregelen nemen; dit zal het risico op infectie enorm minimaliseren.

Zorg er ook voor dat u bekend raakt met de veel voorkomende symptomen, dus medische hulp kunt inroepen als u toch geïnfecteerd raakt. Hoewel de meeste mensen met gele koorts een goed herstel hebben, is de kans op één veel groter als u professionele zorg krijgt voordat er complicaties optreden.