De ontdekking vantelomeren heeft de manier waarop onderzoekers de levensduur en het verouderingsproces bestuderen volledig veranderd. In feite hebben de onderzoekers die telomeren ontdekten in 2009 de Nobelprijs voor de fysiologie of de geneeskunde gewonnen. Telomeren zijn stukjes ‘junk-DNA’ die zich aan de uiteinden van de chromosomen bevinden. Ze beschermen je echte DNA elke keer dat een cel zich deelt.
Elke keer dat een cel zich deelt, wordt het DNA uitgevouwen en wordt de informatie erin gekopieerd.
Omwille van de verdeling van cellen, kan dat laatste deel van een chromosoom, de telomeer, niet volledig worden gekopieerd. Een klein beetje moet worden afgesneden. Men denkt dat, naarmate een cel zich deelt, de telomeren steeds korter en korter worden totdat ze weg zijn. Op dit punt kan het zogenaamde "echte" DNA niet meer worden gekopieerd en veroudert de cel en kan deze niet meer repliceren.
Wat onderzoek zegt over Telomere-verkorting en veroudering
In populatieniveau-onderzoeken hebben onderzoekers geconstateerd dat ouderen kortere telomeren hebben. Uiteindelijk kunnen de cellen met kortere telomeren niet langer repliceren. Dit beïnvloedt steeds meer cellen in de tijd, wat leidt tot weefselbeschadiging en de gevreesde signalen van weer.
De meeste cellen kunnen ongeveer 50 keer repliceren voordat de telomeren te kort worden. Sommige onderzoekers geloven dat telomeren het vermeende ‘geheim van een lang leven’ zijn en dat er omstandigheden zijn waarin telomeren niet verkorten.
Kankercellen sterven bijvoorbeeld niet (wat het grootste probleem is) omdat ze een enzym activeren, telomerasegenaamd, dat bijdraagt aan de telomeren wanneer cellen delen.
Alle cellen in het lichaam hebben de capaciteit om telomerase te produceren, maar alleen bepaalde cellen – inclusief stamcellen, spermacellen en witte bloedcellen – moeten het enzym produceren.
Deze cellen moeten binnen een leven meer dan 50 keer worden gerepliceerd, dus door telomerase te produceren, worden ze niet beïnvloed door telomeerverkorting.
Kortere telomeren zijn niet alleen geassocieerd met leeftijd, maar ook met ziekte. In feite zijn een kortere telomeerlengte en een lage telomerase-activiteit geassocieerd met verschillende chronisch te voorkomen ziekten. Deze omvatten hypertensie, hart- en vaatziekten, insulineresistentie, type 2 diabetes, depressie, osteoporose en obesitas.
Komt het iedereen over?
Nee. En dat is een grote verrassing. Onderzoekers in Zweden ontdekten dat de telomeren van sommige mensen niet per se korter worden. Sterker nog, ze ontdekten dat de telomeren van sommige mensen zelfs langer kunnen worden. Deze variatie op individueel niveau was niet detecteerbaar door eerdere studies die de gemiddelde resultaten over een grote populatie.
In de studie schonken 959 individuen tweemaal bloed, 9 tot 11 jaar uit elkaar. Gemiddeld hadden de tweede monsters kortere telomeren dan de eerste. Ongeveer 33 procent van de ondervraagden had echter een stabiele of toenemende telomeerlengte over een periode van ongeveer 10 jaar.
Wat betekent dit? Het is onduidelijk. Het kan zijn dat die mensen een verbazingwekkend cellulair antiverouderingsmechanisme hebben; het kan zijn dat ze een vroeg teken van kanker hebben (onderzoekers probeerden dit uit te sluiten), of het kan vrij zinloos zijn.
Wat we zeker weten, is dat ouder worden een stuk gecompliceerder is dan alleen kijken naar de verkorting van telomeren.
Een woord van heel dichtbij
De telomere theorie is een van de theorieën over ouder worden. Dit is een ontwikkelingsveld en nieuwe ontdekkingen kunnen dit weerleggen of ze kunnen leiden tot het gebruik van de theorie om behandelingen voor ziekten en aandoeningen te ontwikkelen.
