De ziekte van Gaucher (uitgesproken als "GO shay" -ziekte) is een genetische aandoening met een breed scala aan klinische symptomen die verschillende orgaansystemen van het lichaam aantasten. In de meest voorkomende vorm van Gaucher hebben mensen zeer behandelbare symptomen. Bij andere vormen van de ziekte van Gaucher zijn de symptomen ernstig en zeer moeilijk te behandelen. Uw arts zal u helpen te leren wat u in uw specifieke situatie kunt verwachten.
Oorzaken
De ziekte van Gaucher is een genetische ziekte veroorzaakt door een probleem met een gen genaamd GBA. Dit gen maakt deel uit van je DNA, het genetische materiaal dat je van je ouders erven.
Het GBA gen is verantwoordelijk voor het maken van een enzym genaamd glucocerebrosidase. Bij mensen met de ziekte van Gaucher heeft dit enzym een tekort, of het werkt niet zo goed als zou moeten.
Om het belang van dit enzym te begrijpen, is het belangrijk om een deel van de cel genaamd het lysosoom te kennen. Lysosomen bestaan als componenten in de cellen van je lichaam. Ze helpen om materiaal op te ruimen en weg te gooien dat het lichaam anders niet zou kunnen afbreken. Ze spelen een belangrijke rol bij het afbreken van materialen die zich in het lichaam kunnen ophopen. Glucocerebrosidase is een van de enzymen die lysosomen helpt dit te doen.
Normaal gesproken helpt dit enzym een vetstof in het lichaam te recyclen, glucocerebroside genaamd. Maar bij de ziekte van Gaucher werkt glucocerebrosidase niet zo goed.
Het enzym is mogelijk helemaal niet actief of heeft een verminderde activiteit. Hierdoor begint glucocerebroside zich op te bouwen in verschillende delen van het lichaam. Dit leidt tot de symptomen van de aandoening.
Wanneer bepaalde immuuncellen worden gevuld met overtollige glucocerebroside, worden ze "Gaucher-cellen" genoemd. Deze Gaucher-cellen kunnen normale cellen verdringen en problemen veroorzaken.
De opbouw van Gaucher-cellen in het beenmerg voorkomt bijvoorbeeld dat uw lichaam de normale hoeveelheden nieuwe bloedcellen daar kan produceren. Een opeenhoping van glucocerebroside- en Gaucher-cellen is vooral een probleem in de milt, lever, botten en hersenen.
Problemen met andere soorten enzymen in de lysosomen kunnen tot andere soorten aandoeningen leiden. Als een groep worden deze lysosomale opslagziekten genoemd.
Prevalentie
De ziekte van Gaucher is een zeldzame aandoening. Het beïnvloedt ruwweg één baby geboren uit de 100.000. In bepaalde etnische groepen komt de ziekte van Gaucher echter vaker voor, zoals in Ashkenazi-joden. Ongeveer één op de 450 kinderen met deze genetische achtergrond heeft bijvoorbeeld de ziekte van Gaucher.
De ziekte van Gaucher is de meest voorkomende ziekte bij lysosomale opslag, waaronder andere aandoeningen zoals de ziekte van Tay-Sachs en de ziekte van Pompe.
Diagnose
Een arts vermoedt eerst de ziekte van Gaucher op basis van iemands symptomen en medische symptomen. Als bekend is dat een persoon de ziekte van Gaucher in zijn familie heeft, vergroot dat de verdenking van de ziekte.
Mensen met de ziekte van Gaucher hebben ook vaak ongebruikelijke laboratoriumbevindingen, zoals bij een beenmergvlek. Deze bevindingen kunnen helpen bij het wijzen naar Gaucher.
Er zijn verschillende andere laboratorium- en beeldvormende tests die uw arts kan gebruiken om de status van uw Gaucher te evalueren. Uw arts kan bijvoorbeeld een MRI willen laten controleren op interne orgaanvergroting.
Voor een echte diagnose heeft uw arts echter ook een bloedtest of huidbiopt nodig. Dit monster wordt gebruikt om te zien hoe goed glucocerebrosidase werkt. Een alternatief is een genetische bloed- of weefseltest die wordt gebruikt om het GBA-gen te analyseren.
Omdat het een zeldzame ziekte is, zijn de meeste artsen niet erg bekend met Gaucher. Mede hierdoor is de diagnose van de ziekte van Gaucher soms even tijdrovend.
Dit is vooral waarschijnlijk als van niemand anders in het gezin bekend is dat hij het heeft.
Types
Er zijn drie hoofdtypen van de ziekte van Gaucher: type 1, type 2 en type 3. Deze typen verschillen enigszins in hun symptomen en ernst. Type 1 is de mildste vorm van Gaucher. Het heeft geen invloed op het zenuwstelsel, in tegenstelling tot type 2 en type 3 Gaucher-ziekte. Type 2 ziekte van Gaucher is het meest ernstige type.
Een grote meerderheid van de mensen met de ziekte van Gaucher heeft type 1-ziekte. Van ongeveer 1 procent van de mensen met Gaucher wordt gedacht dat ze type 2-ziekte hebben. Ongeveer 5 procent van de mensen met Gaucher heeft type 3-ziekte.
Als u de symptomen van de ziekte van Gaucher in ogenschouw neemt, is het belangrijk om te onthouden dat mensen een grote verscheidenheid aan ernst van de symptomen ervaren. Symptomen overlappen tussen de drie typen.
Symptomen van Type 1
De tekenen en symptomen van de ziekte van Gaucher type 1 verschijnen voor het eerst in de kindertijd of op volwassen leeftijd. Botproblemen kunnen zijn:
- Chronische botpijn
- Plotselinge episoden van botpijn
- Botbreuk
- Osteoporose
- Artritis
Type 1 Gaucher treft ook enkele inwendige organen. Het kan vergroting van de milt en lever veroorzaken (hepatosplenomegalie genoemd). Dit is meestal pijnloos, maar veroorzaakt opgezette buik en een gevoel van volheid.
Type 1 Gaucher veroorzaakt ook iets dat cytopenie wordt genoemd. Dit betekent dat mensen met de ziekte van Gaucher een lager dan normaal gehalte aan rode bloedcellen (bloedarmoede), witte bloedcellen en bloedplaatjes hebben. Mensen met Gaucher kunnen ook andere coagulatie- en immuunafwijkingen hebben. Dit kan leiden tot symptomen zoals:
- Vermoeidheid
- Gemakkelijk bloeden of blauwe plekken
- Neusbloedingen
- Verhoogd risico op infectie
De ziekte van Gaucher kan ook de longen aantasten, wat leidt tot problemen zoals:
- Interstitiële longziekte
- Pulmonale hypertensie
- Hoest
- Kortademigheid
Bovendien kan type 1 Gaucher leiden tot:
- Verhoogd risico op galstenen
- Slechte groei en ontwikkeling
- Psychische complicaties, zoals depressieve stemming
- Hartcomplicaties (zeldzaam)
- Niercomplicaties (zeldzaam)
Sommige mensen met type 1 ziekte van Gaucher hebben zeer milde ziekte en merkt mogelijk geen symptomen. Artsen kunnen echter lichte afwijkingen detecteren met behulp van laboratoriumbevindingen en beeldvormende testen.
Symptomen van Type 2 en 3
Bijna alle dezelfde systemen van het lichaam aangetast door type 1-ziekte kunnen ook problemen veroorzaken bij type 2 en type 3-ziekte. Typen 2 en 3 hebben echter ook aanvullende neurologische symptomen. Deze symptomen zijn het ernstigst bij patiënten met type 2-ziekte. Deze kinderen sterven meestal voor de leeftijd van 2. In een zeer zeldzame vorm van de ziekte sterven kinderen kort voor of kort na de geboorte. Bij mensen met type 3 Gaucher zijn deze problemen niet zo ernstig en kunnen mensen in de leeftijd van 20, 30 of langer leven.
Neurologische symptomen bij type 2 en type 3 ziekte zijn onder andere:
- Onjuiste uitlijning van het oog (strabismus)
- Problemen met het volgen van objecten of een veranderende blik
- Gevallen
- Spierstijfheid
- Spierzwakte
- Problemen met balans en gecoördineerde beweging
- Problemen met spraak en slikken
- Mentale retardatie
- Dementie
Een subgroep van mensen met type 2 of type 3 Gaucher hebben ook aanvullende symptomen. Voorbeelden zijn huidveranderingen, problemen met het hoornvlies en verkalking van de hartklep.
Secundaire ziekten
De ziekte van Gaucher verhoogt ook het risico op sommige andere ziekten. Mensen met Gaucher hebben bijvoorbeeld een hoger dan gemiddeld risico op de ziekte van Parkinson. Bepaalde kankers komen mogelijk ook vaker voor bij mensen met de ziekte van Gaucher, waaronder:
- Bloedkankers
- Multipel myeloom
- Leverkanker
- Nierkanker
Mensen met Gaucher lopen ook het risico op enkele secundaire complicaties, zoals miltinfarct (gebrek aan bloedstroom naar de milt, waardoor weefsel dood en ernstige buikpijn).
Behandeling
De standaardbehandeling voor de ziekte van Gaucher is enzymvervangingstherapie (soms ERT genoemd). Deze behandeling zorgde voor een revolutie in de behandeling van Gaucher.
In ERT ontvangt een persoon een kunstmatig gesynthetiseerde vorm van glucocerebrosidase in de vorm van een intraveneuze infusie. Verschillende vormen van ERT zijn nu commercieel op de markt, maar ze leveren allemaal vervangend enzym. Deze zijn:
- imiglucerase (handelsmerk als Cerezyme)
- velaglucerase alfa (VPRIV)
- taliglucerase alfa (Elelyso)
Deze behandelingen zijn zeer effectief bij het verminderen van botklachten, bloedproblemen en vergroting van lever en milt. Ze werken echter niet erg goed bij het verbeteren van de neurologische symptomen die worden gezien bij type 2 en type 3 Gaucher-ziekte.
ERT is zeer effectief in het verminderen van de symptomen van type 1 Gaucher en in het verminderen van enkele van de symptomen van type 3 Gaucher. Helaas, omdat type 2 Gaucher zulke ernstige neurologische problemen heeft, wordt ERT niet aanbevolen voor dit type. Mensen met type 2 Gaucher krijgen meestal alleen een ondersteunende behandeling.
Een andere nieuwere behandelingsoptie voor type 1 Gaucher is substraatreductietherapie. Deze medicijnen beperken de productie van stoffen die glucocerebrosidase afbreekt. Dit zijn:
- miglustat (Zavesca) eligabillustat (Cerdelga)
- Miglustat is beschikbaar als een optie voor mensen die om wat voor reden dan ook geen ERT kunnen nemen. Eliglustat is een oraal medicijn dat een optie is voor sommige mensen met type 1 Gaucher. Het is een nieuwere drug, maar er zijn aanwijzingen dat het even effectief is als ERT-therapieën.
Deze behandelingen voor Gaucher kunnen erg duur zijn. De meeste mensen zullen nauw moeten samenwerken met hun verzekeringsmaatschappij om te zien dat ze een adequate dekking van de behandeling kunnen krijgen.
Mensen met de ziekte van Gaucher moeten worden behandeld door een specialist met ervaring met de aandoening. Deze mensen hebben regelmatig follow-up en monitoring nodig om te zien hoe goed hun ziekte reageert op de behandeling. Mensen met Gaucher bijvoorbeeld hebben vaak herhaalde botscans nodig om te zien hoe de ziekte hun botten beïnvloedt.
Mensen die geen ERT of een nieuwere substraatreductietherapie kunnen krijgen, hebben mogelijk aanvullende behandelingen nodig voor de symptomen van Gaucher. Deze mensen kunnen bijvoorbeeld bloedtransfusies nodig hebben voor ernstige bloedingen.
Genetica
De ziekte van Gaucher is een autosomaal recessieve genetische aandoening. Dat betekent dat een persoon met de ziekte van Gaucher een kopie krijgt van een aangetast
GBA -gen van elke ouder. Iemand die slechts één kopie heeft van een aangetast GBA gen (geërfd van één ouder) wordt gezegd tegen een drager van de aandoening. Deze mensen hebben voldoende functionerende glucocerebrosidase dat ze geen symptomen hebben. Zulke mensen weten vaak niet dat ze ziektedragers zijn tenzij iemand in hun familie wordt gediagnosticeerd met de ziekte. Dragers lopen het risico een aangetast exemplaar van het gen aan hun kinderen door te geven. Als u en uw partner beiden drager zijn van de ziekte van Gaucher, is de kans 25 procent dat uw kind de ziekte krijgt. Er is ook een kans van 50 procent dat uw kind de ziekte niet zal hebben, maar ook een drager voor de aandoening zal zijn. Er is een kans van 25 procent dat uw kind de ziekte niet zal hebben en ook geen drager zal zijn. Prenatale tests zijn beschikbaar in gevallen waarin het kind risico loopt voor Gaucher.
Neem contact op met uw arts als u bang bent dat u mogelijk drager bent van de ziekte van Gaucher op basis van uw familiegeschiedenis. Als iemand in uw familie de ziekte van Gaucher heeft, loopt u mogelijk risico. Genetische tests kunnen worden gebruikt om uw genen te analyseren en te zien of u een ziektedrager bent.
Een woord van
Heel goed Het kan overweldigend zijn om te horen dat jij of een geliefde de ziekte van Gaucher heeft. Er is veel te leren over het beheren van de aandoening, en u hoeft het niet allemaal tegelijk te doen. Gelukkig, sinds de beschikbaarheid van ERT, kunnen veel mensen met de ziekte van Gaucher een relatief normaal leven leiden.
