hiv-infectie wordt gekenmerkt door langdurige immuunactivatie, waarbij het lichaam reageert op de aanwezigheid van het virus door defensieve antilichamen en pro-inflammatoire eiwitten te produceren. De verhoogde immuunactivatie en aanhoudende, chronische ontsteking geassocieerd met HIV worden beschouwd als belangrijke spelers in het verouderingsproces, resulterend in voortijdige kwetsbaarheid en met ouderdom geassocieerde ziekten.
Dit versnelde proces wordt vaak vroegtijdige verouderinggenoemd.
Definiëren van veroudering en vroegtijdige veroudering
Premature veroudering wordt gedefinieerd als de biologische veroudering van een individu of organisme op een tijdstip dat veel eerder is dan verwacht of dat wordt ervaren in de algemene populatie.
Grofweg wordt veroudering gekenmerkt door het verminderde vermogen van het lichaam om het hoofd te bieden aan stress, waardoor het moeilijker wordt om biologische stasis (evenwicht) te handhaven, terwijl het risico van met ouder worden geassocieerde ziekten zoals Alzheimer of metabole botaandoeningen wordt verhoogd. Vroegtijdige veroudering houdt in dat het lichaam goed ouder wordt voordat het oud genoeg is en meestal kan worden gekoppeld aan één of meerdere oorzakelijke factoren of gebeurtenissen.
Normale veroudering wordt geassocieerd met chronische, laaggradige ontsteking – bekend als ontsteking– die een rol speelt bij het vertragen van de cellulaire groei, evenals het geleidelijke verlies van de weefselfunctie. De mechanismen van veroudering worden over het algemeen als onvermijdelijk beschouwd, hoewel genetische, omgevingsgebonden en leeftijdgerelateerde factoren de kwetsbaarheid van personen voor veroudering en overlijden kunnen bepalen.
Daarentegen wordt premature senescentie geassocieerd met chronische ontsteking die groter is dan die ervaren bij het gemiddelde, gezonde individu. Dit verhoogde niveau van aanhoudende ontsteking kan accumulatieve schade op cellulair en moleculair niveau veroorzaken, waardoor cellen onder een oxidatieve stress komen te staan waar ze minder goed in staat zijn om het lichaam te ontgiften of schade te herstellen.
Ontsteking kan directe schade aan genen veroorzaken waar de genetische codering van cellen helemaal verandert, wat vaak resulteert in celdood of de ontwikkeling van kankerachtige mutaties. Na verloop van tijd houden de aangetaste cellen op zich niet meer te delen en het lichaam als geheel veroudert letterlijk.
Premature veroudering kan worden veroorzaakt door bepaalde infecties, evenals gedragsfactoren zoals roken en obesitas, of omgevingsfactoren zoals vervuilende stoffen of straling.
Premature senescentie en hiv-infectie
Aangezien mensen met hiv nu kunnen verwachten normale tot bijna-normale levensduur te overleven, gezien de tijdige start van ART, zal meer aandacht worden besteed aan veel niet-hiv-gerelateerde ziekten die veel van die winst. In de meeste ontwikkelde landen zijn ziekten die verband houden met immuunonderdrukking, zogenaamde opportunistische infecties, niet langer de belangrijkste moordenaars van mensen met hiv.
In plaats daarvan worden niet-AIDS-gerelateerde kankers tegenwoordig beschouwd als de belangrijkste doodsoorzaak voor HIV-geïnfecteerde mensen in Noord-Amerika en Europa, waarbij de meeste 10-15 jaar eerder zijn gediagnosticeerd dan hun niet-besmette tegenhangers. Op dezelfde manier wordt de neurocognitieve stoornis geassocieerd met veroudering gezien bij mensen met HIV op een mediane leeftijd van 46, terwijl de mediane leeftijd voor hartinfarcten (hartaanvallen) slechts 49 jaar bedraagt - zeven tot 16 jaar eerder dan niet-geïnfecteerde mannen of vrouwen.
Zelfs wanneer HIV goed wordt gecontroleerd door middel van antiretrovirale therapie (ART), zijn HIV-geïnfecteerden nog steeds vatbaar voor het vroege begin van met ouderdom geassocieerde ziekten, zij het in een aanzienlijk lager tempo.
Patiënten met vroege ART en een hoog CD4-nadir hebben over het algemeen minder last van chronische ontsteking dan degenen die laat met de behandeling beginnen, terwijl patiënten met aanhoudende virale controle minder kwetsbaar worden geacht voor leeftijdsgebonden comorbiditeiten dan patiënten die ofwel onbehandeld zijn of niet in staat om virale onderdrukking te bereiken.
Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn daarom de sleutel tot het vertragen van de vroegtijdige veroudering die vaak wordt opgemerkt bij mensen met langdurige HIV-ziekte.
