Hoewel dit de meest voorkomende slaapstoornis is, kan men zich afvragen: wat is slapeloosheid? Hoe wordt slapeloosheid gedefinieerd en gediagnosticeerd? Wanneer het worstelen om te slapen, kan het nuttig zijn om te begrijpen wat slapeloosheid is, hoe vaak het voorkomt, de mogelijke oorzaken, en de klassieke klinische kenmerken en symptomen.
Overzicht
Slapeloosheid wordt gekenmerkt door het onvermogen om voldoende slaap te krijgen om zich uitgerust te voelen.
Het kan te wijten zijn aan het moeilijk vallen of in slaap blijven. Het kan ook resulteren in eerder wakker worden dan gewenst. Van de slaap wordt vaak gemeld dat deze van slechte kwaliteit, licht en niet-verkwikkend is. Bij kinderen kan er weerstand zijn tegen het naar bed gaan of problemen om de slaap te initiëren zonder dat een ouder of verzorger aanwezig is.
De mate van slaapstoornissen kan variëren, maar slapeloosheid houdt meestal in dat u 30 of meer minuten nodig hebt om in slaap te vallen of een totale slaaptijd die gemiddeld minder dan zes uur bedraagt. Mensen met slapeloosheid lijden aan de gevolgen van overdag voor deze problemen.
Chronische slapeloosheid wordt gedefinieerd als minstens 3 nachten per week gedurende ten minste 3 maanden. Het kan jaren of zelfs decennia duren. Slapeloosheid op korte termijn (of acute slapeloosheid) duurt minder dan 3 maanden met een niet-gespecificeerde frequentie.
Er zijn een aantal subtypes van slapeloosheid die helpen om de mogelijke oorzaken te onderscheiden en die kunnen helpen de selectie van behandelingen te optimaliseren.
Deze subtypen omvatten:
- Psychofysiologische slapeloosheid: verhoogde opwinding met overmatige zorgen en focus op slaap.
- Idiopathische slapeloosheid: lang bestaande en genetisch gebaseerd, vaak beginnend in de kindertijd of in de kindertijd.
- Paradoxale slapeloosheid: misvatting van de slaaptoestand met als gevolg een onjuiste overtuiging dat er geen slaap is opgetreden.
- Inadequate slaaphygiëne: gewoonten die de slaap verstoren, zoals dutjes, inname van cafeïne, een variabel slaapschema en gebruik van de slaapkamer voor niet-slaapactiviteiten.
- Behavioral slapeloosheid van de kindertijd: meestal het type ‘slaapaanval’ bij zuigelingen of het type dat de limiet instelt bij peuters.
- Slapeloosheid door een psychische stoornis: meestal angst of depressie.
- Slapeloosheid door een medische aandoening: meestal chronische pijn of slaapapneu.
- Slapeloosheid als gevolg van een medicijn of een stof: kan te wijten zijn aan een bedwelming of ontwenning van vrij verkrijgbare, receptplichtige of ongeoorloofde stoffen.
Om slapeloosheid aanwezig te laten zijn, moeten de bovengenoemde moeilijkheden zich voordoen, ondanks voldoende slaapmogelijkheden, zodat dit niet alleen te wijten is aan slaapgebrek. Bovendien mag het niet ondergeschikt zijn aan een slechte slaapomgeving met overmatig lawaai, licht of andere verstoringen.
Slapeloosheid wordt gediagnosticeerd op basis van een zorgvuldige geschiedenis alleen. In sommige gevallen kan een slaaplog of slaap-wake-actigrafie ondersteunend bewijs leveren. Het is meestal niet nodig om een slaaponderzoek te hebben tenzij een andere slaapstoornis wordt verondersteld verantwoordelijk te zijn voor de aandoening. Helaas komt slapeloosheid vaak voor als gevolg van niet-herkende slaapapneu, dus als de symptomen aanhouden, kan testen geschikt zijn.
Hoe vaak is slapeloosheid?
Slapeloosheid is de meest voorkomende slaapstoornis. Hoe vaak het voorkomt, hangt af van de studie, de gebruikte definitie en of iemand chronische versus intermitterende of acute slapeloosheid beoordeelt.
In één onderzoek meldde 35% van de volwassenen het afgelopen jaar slapeloosheid van welk type dan ook. Ongeveer 10% van de mensen heeft chronische slapeloosheid die invloed heeft op hun functioneren overdag, volgens een bespreking van 50 studies.
Bovendien treedt vaker slapeloosheid op naarmate we ouder worden. Dit kan deels te wijten zijn aan een verminderde slaapbehoefte (vaak slechts 7 tot 8 uur) en een beperkte levensstijl.
Vrouwen rapporteren eerder symptomen van slapeloosheid, met name in de setting van slaapapneu die voorbij de menopauze komt. Slapeloosheid lijkt ook vaker voor te komen bij mensen die werkloos zijn, ongehuwd (van welke oorzaak ook) of een lage sociaaleconomische status hebben.
Symptomen
Mensen die aan slapeloosheid lijden, kunnen verschillende symptomen overdag ervaren, waaronder:
- Vermoeidheid of slaperigheid overdag
- Slechte aandacht of concentratie
- Verminderde prestaties resulterend in problemen met werk of sociaal leven en verhoogd risico op fouten of ongevallen
- Verminderde energie of motivatie
- Gedragsproblemen (bijv. Hyperactiviteit, impulsiviteit, agressie)
- Stemmingsproblemen, inclusief angst of depressie of prikkelbaarheid
- Verhoogd zelfmoordrisico
- Hoofdpijn en chronische pijnklachten
Oorzaken
Slapeloosheid kan het gevolg zijn van een aantal mogelijke oorzaken. Mensen met slapeloosheid kunnen een aanleg hebben om de aandoening te ontwikkelen. Dit kan zijn gebaseerd op genetica, omdat slapeloosheid vaak voorkomt in gezinnen. Het kan optreden als gevolg van een onderliggende circadiane ritmestoornis. Mensen met slapeloosheid blijken ook een verhoogd hersenmetabolisme te hebben. Dientengevolge zijn ze zowel overdag als ’s nachts meer wakker. Het kan worden geassocieerd met andere aandoeningen, waaronder angst of depressie en slaapstoornissen zoals slaapapneu en rustelozebenensyndroom. Chronische pijn of nocturie (’s nachts opstaan om te plassen) kan ook de slaap verstoren.
Slapeloosheid op korte termijn wordt vaak veroorzaakt door specifieke precipiterende factoren. Deze kunnen milieu-, psychologisch of sociaal zijn. Factoren die mogelijk kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van slapeloosheid zijn onder meer reizen (jetlag veroorzaken), geluid, licht of temperatuur. Stress van een verloren baan, financiële problemen, een scheiding of de dood van een goede vriend of familielid kan een bijdrage leveren. Werk- of gezinsverantwoordelijkheden (inclusief de zorg voor zuigelingen die ’s nachts eten) kunnen ook de slaap verstoren.
Chronische slapeloosheid is vaak te wijten aan bestendigende factoren. De relatie met slaap kan veranderen: plotseling is het stressvol om te proberen te slapen en de moeilijkheden veroorzaken angst of frustratie die het verergeren. Het gedrag van de slaap kan ook veranderen. Mensen met slapeloosheid kunnen eerder naar bed gaan, langer wakker blijven in bed en zelfs overdag slapen om de verloren slaap goed te maken. Deze acties kunnen de kwaliteit van de slaap ondermijnen door de tijd in bed uit te breiden die verder gaat dan wat nodig is om zich uitgerust te voelen. Onbehandelde naast elkaar voorkomende slaapstoornissen bestendigen vaak slapeloosheid.
Zoals met elke medische aandoening, is het belangrijk om andere mogelijke oorzaken van slapeloosheid uit te sluiten. Bij personen met symptomen die wijzen op slapeloosheid, moet worden beoordeeld of andere medische of psychiatrische problemen, medicatie of middelengebruik kunnen bijdragen aan de aandoening. Voor iedereen die simpelweg niet genoeg slaap krijgt door te kiezen, is slapeloosheid niet de juiste diagnose.
Een heel woord
Slapeloosheid is een veel voorkomende aandoening die goed moet worden geïdentificeerd, zodat er inspanningen kunnen worden gedaan om adequate behandeling en verlichting te bieden voor een stoornis die kan leiden tot een aanzienlijke beperking van iemands leven. Gelukkig zijn er effectieve opties, van het tijdelijke gebruik van slaappillen tot cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid (CBTI). Slapeloosheidstherapie kan worden voortgezet met de hulp van een slaappsycholoog, groepsworkshops en zelfs online cursussen. Als u moeite heeft, praat dan met uw arts over de beste beschikbare therapieoptie om uw aandoening op te lossen.
