In een recente paper, die verscheen inJAMAin februari 2014, werd een lichte daling van de obesitaspercentages bij kinderen in een leeftijdscategorie (van 2-5 jaar) gemeld, waarbij de koppen spraken over het feit dat obesitas bij kinderen "sterk was gekelderd". Een andere, die begin april online werd gepubliceerd inJAMA Pediatrics, rapporteerde dat niet alleen de obesitaspercentages bij kinderen niet afnamen, maar dat ernstige obesitas bij kinderen onevenredig toenam.
Zulke wilde kloven bij het rapporteren over zo’n korte periode zeggen iets over het emotioneel geladen en tumultueuze karakter van onze relatie met dit onderwerp. Ze smeken ook de vraag: waar zijn we nu eigenlijk?
De eerste van deze artikelen werd gepubliceerd met de schijnbaar flauwe titel ‘Prevalentie van kindertijd en obesitas bij volwassenen in de Verenigde Staten, 2011-2012’. Verpakt in een moeras van gegevens met betrekking tot alle leeftijdsgroepen was een neerwaartse afbuiging van het overgewicht bij kinderen van 2 tot 5 jaar. Op de een of andere manier leverde dit de volgende kop op in de New York Times: "Zwaarlijvigheid voor jonge kinderen daalt met 43% in een decennium." Als dat klopt, zou het duidelijk een reden tot feest zijn.
De eerste realiteitscheck is echter de conclusie van het onderzoek in de eigen woorden van de auteurs: "Over het algemeen zijn er geen significante veranderingen in obesitasprevalentie bij jongeren of volwassenen tussen 2003-2004 en 2011-2012."
Wat de onderzoekers meldden feitelijk dat het bijhouden van gegevens over een decennium geen algemene verandering is in de populatiesnelheid van obesitas. In de enquêtesteekproef van iets meer dan negenduizend mensen, vertegenwoordigende de populatie van 300 miljoen, waren de overgewichtscijfers stabiel in de meeste leeftijdscategorieën, inclusief baby’s jonger dan 2 jaar.
De tarieven stegen aanzienlijk bij vrouwen boven de 60 en namen aanzienlijk af, hoewel nauwelijks (p = 0,03) – bij kinderen in de leeftijd van 2 tot 5.
Dat was dan ook het verhaal dat de hond eind februari schudde en een stortvloed aan hyperbolische krantenkoppen voortbracht: in 871 kinderen in de leeftijd van 2 en 5, de prevalentie van obesitas daalde terwijl het stabiel bleef of steeg in alle andere leeftijdsgroepen, inclusief kinderen die nog jonger waren.
De gerapporteerde daling van 43% was geen absoluut percentage; maar een relatief percentage. Om een greep te krijgen, stel je een populatie van precies 100 kinderen van 2 tot 5 jaar voor; en stel je voor dat 60 van hen zwaarlijvig zijn. Vergelijk deze groep met een andere groep van dezelfde leeftijd een decennium later waarin slechts 17 van de kinderen zwaarlijvig zijn. Het absolute verschil in de prevalentie van obesitas hier zou 43% zijn.
Stel je nu voor dat in de oorspronkelijke groep een decennium geleden, ongeveer 15 van de kinderen zwaarlijvig waren; en momenteel, in een vergelijkbare groep, zijn ongeveer 9 van de kinderen zwaarlijvig. De absolute afname in obesitasprevalentie is uiteraard slechts 6% (d.w.z. 15% -9%). Maar hoe zit het met de RELATIEVE daling van obesitas? Dat zou 40% zijn. De formule hiervoor is [(15% -9%) / 15%] = 40%. De daling met 6% is 40% van het basislijnnummer. Dat is het verschil tussen absolute en relatieve percentages.
Absolute percentages zijn van de 100, dat is wat de meesten van ons verwachten. Relatieve percentages liggen buiten het startnummer, wat er ook gebeurt. Op een relatieve schaal, een daling van 2 personen per honderd met X tot 1 persoon per honderd met X is niet 1% – het is 50%. Dat zou nog steeds zo zijn als de daling van 2 per miljoen naar 1 per miljoen zou zijn. Relatieve percentages worden vaak gerapporteerd in de medische literatuur en routinematig gerapporteerd in de populaire pers, om de meest voor de hand liggende redenen: ze klinken veel dramatischer dan de veel kleinere absolute aantallen.
Wat waren de werkelijke absolute aantallen in dit geval?
Obesitaspercentages in de leeftijdsgroep 2 tot 5 daalden van 13,9% naar 8,4%, een absoluut verschil van 5,5%. Ik vertrouw erop dat je kunt begrijpen waarom de relatieve verandering de krantenkoppen haalde. Een mededeling dat "de algehele obesitascijfers het afgelopen decennium onveranderd zijn gebleven, met enkele stijgingen gezien, en een mogelijk bemoedigende daling van ongeveer 5,5% bij kinderen van 2 tot 5" is correct en ongeveer zo saai als afwaswater.
De meer recente studie werpt de zorg op dat zelfs dit stukje goed nieuws misschien niet helemaal betrouwbaar is. Als het aantal gevallen van ernstig overgewicht bij kinderen snel stijgt, zoals naar verluidt bij volwassenen, dan kan het misschien niet langer helpen om de omvang van de epidemie in te schatten om te vragen hoeveel kinderen overgewicht of obesitas hebben. Het kan zijn dat we ons moeten afvragen: hoe zwaar of zwaarlijvig zijn de getroffen kinderen? Trendgegevens suggereren: steeds ernstiger.
Natuurlijk is er de afgelopen tien jaar veel aandacht geweest voor het probleem van obesitas bij kinderen, inclusief de signatuurpogingen van de First Lady. Er zijn enkele echte aanwijzingen voor vooruitgang.
Maar de vraag aan het begin was: waar zijn we nu? Het antwoord is: met de belofte van echt succes nog een lange weg af, en mijlen te gaan voordat we slapen!
