Toxoplasmose is een parasitaire ziekte veroorzaakt door de protozoa Toxoplasma gondii (T. gondii). Wanneer het de hersenen beïnvloedt (cerebrale toxoplasmose), wordt het door de Centra voor ziektebestrijding en -preventie als een door AIDS gedefinieerde aandoening beschouwd.
Naar schatting is ongeveer 22% van de Amerikaanse bevolking geïnfecteerd met T. gondii. Jaarlijks worden meer dan 200.000 gevallen gemeld, wat resulteert in bijna 750 doden, waardoor het de op één na meest voorkomende oorzaak is van dodelijke door voedsel overgedragen ziekten Salmonella vergiftiging.
De incidentiecijfers in Afrika, Zuidoost-Azië, Latijns-Amerika en delen van Midden- en Oost-Europa kunnen met meer dan 50% goed zijn.
Sinds de jaren tachtig is er een sterke daling van T. gondii -infecties in de Verenigde Staten, voornamelijk als gevolg van radicale veranderingen in bedrijfssystemen en voedselveiligheidsbeheer. Bovendien is het risico van toxoplasmose gedaald bij mensen die leven met HIV als gevolg van effectieve antiretrovirale therapie en het gebruik van prophylactische medicatie die de ontwikkeling van T. gondii -infectie beter kan voorkomen.
Wijze van overdracht
T. gondii kan de meeste warmbloedige wezens infecteren, maar komt vooral voor bij katten. De overdracht wordt meestal veroorzaakt door:
- Mond-op-mond contact met oppervlakken of items die besmet zijn met kattenuitwerpselen of kattenbakvulling
- Eten T. gondii-besmet vlees
- Overdracht van moeder op kind tijdens de zwangerschap
Borstvoeding is niet beschouwd als een waarschijnlijke vorm van overdracht.
Symptomen van toxoplasmose
Bij de mens zijn de meeste infecties asymptomatisch of aanwezig met milde, griepachtige symptomen, vaak gepaard gaand met gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). Bij individuen met een immuunsysteem kunnen echter vooral HIV-geïnfecteerde personen met CD4-tellingen onder de 100 cellen / μL-infectie ernstig tot dodelijk zijn.
Indien onbehandeld, kan toxoplasmose ernstige encefalitis (ontsteking van de hersenen) en schade aan het netvlies veroorzaken. De meest voorkomende neurologische symptomen zijn spraak- en motorische beperkingen. Bij gevorderde ziekten worden vaak epileptische aanvallen, meningitis, optic neramage en psychiatrische manifestaties gezien.
Toxoplasmose kan ook schade aan de longen veroorzaken, resulterend in een sepsis-achtige ontsteking en symptomen die grotendeels niet te onderscheiden zijn van PCP (pneumocystis pneumonie). In ernstige gevallen kan toxoplasmose zich buiten de hersenen en de longen verspreiden om de lever, het beenmerg en het hart te beïnvloeden.
Toxoplasmose tijdens de zwangerschap
T. gondii kan verwoestende schade toebrengen aan zich ontwikkelende foetussen, wat vaak resulteert in een levenslange geestelijke en lichamelijke beperking. Terwijl de meeste pasgeborenen die zijn besmet met T. gondii asymptomatisch lijken, zullen zich de symptomen waarschijnlijk in latere jaren ontwikkelen.
Een recente studie van Case Western Reserve University toonde aan dat bij vrouwen met een voortgeschreden HIV-infectie het risico op overdracht van moeder op kind drie keer groter was.
Diagnose van Toxoplasmose
Diagnose van toxoplasmose wordt ondersteund door een beoordeling van klinische kenmerken en symptomen, naast de analyse van bloed- of weefselmonsters. Een eenvoudige genetische test genaamd de PCR (polymerasekettingreactie) kan worden gebruikt om de aanwezigheid van T. gondii -antistoffen in bloed of andere lichaamsvloeistoffen te detecteren.
(In het geval van een recente infectie is het mogelijk dat een PCR T. gondii antilichamen maximaal acht weken lang niet kan detecteren. Tijdens deze zogenaamde vensterperiode kan een reeks PCR’s nodig zijn om de infectie te bevestigen, uitgevoerd bij minste drie weken na elkaar.)
Hoewel een hersenbiopsie wordt beschouwd als de definitieve diagnose van cerebrale toxoplasmose, is deze in de afgelopen jaren grotendeels vervangen door een combinatie van een MRI- of CT-scan om de aanwezigheid van hersenletsels te bevestigen, gevolgd door minimaal invasieve PCR testen.
Behandeling van Toxoplasmose
Behandeling wordt aanbevolen voor hiv-positieve personen met een CD4-telling onder de 200, wanneer het immuunsysteem minder goed in staat is om infecties te bestrijden.
In deze gevallen is Trimethoprin / sulfamethoxale (co-trimoxazol) meestal het favoriete medicijn voor profylactische preventie.
Voor een actieve ziekte kunnen de volgende geneesmiddelen worden voorgeschreven:
- Een combinatie van Daraprim (pyrimethamine) en sulfadiazine (een op zwavelzuur gebaseerd antibioticum) plus folinezuur
- Clindamycine (een antibioticum dat wordt gebruikt voor de behandeling van bacteriële en protozoaire infecties)
- Spiramycine (nog steeds beschouwd als experimenteel in de VS, hoewel het kan worden verkregen door speciale toestemming van de FDA tijdens het eerste trimester van de zwangerschap)
- Mepron (atavaquone)
- Een combinatie van Clindamycin en Meprone
In 2015 was de fabrikant van het geneesmiddel Daraprim (Turing Pharmaceuticals) vastgebonden in controverse na zijn CEO, Martin Shkreli, probeerde de prijs met 5000% te verhogen, van $ 13,50 per tablet naar $ 750 per tablet.
Preventie van T. gondii Infectie
Bij personen met een ernstig immuunsysteem (CD4-waarden van minder dan 100) of zwangere vrouwen met HIV, kunnen speciale voorzorgsmaatregelen worden geadviseerd om het risico op T. gondii -infectie te verminderen. Deze omvatten:
- Laat iemand anders het kattenbakvuil verwisselen of een paar wegwerphandschoenen dragen wanneer u dit zelf doet. Was uw handen daarna grondig en bewaar uw kattenbak niet in of bij de keuken. Bewaar uw kat indien mogelijk binnenshuis.
- Voedsel koken op veilige temperaturen, terwijl het vlees niet roze is en de sappen helder zijn. Schil en was fruit en groenten wanneer mogelijk.
- Handschoenen dragen bij het tuinieren of werken met aarde, grondig wassen van uw handschoenen en handen als u klaar bent.
Uitspraak: TOK-so-plas-MOE-sis
