Somnolentie is een term die wordt gebruikt om de staat van slaperigheid te beschrijven. Het kan verwijzen naar de slaperigheid die van nature voorkomt als onderdeel van de circadiane ritmes die je slaap / waakpatroon sturen. Het kan ook verwijzen naar aandoeningen die interageren met het circadiane ritme en veroorzaken dat we abnormaal slaperig zijn, of geassocieerd worden met bepaalde medicijnen of behandelingen die slaperigheid veroorzaken.
Somnolentie kan een moeilijk begrip zijn om te begrijpen, omdat het een natuurlijke staat, een symptoom van een stoornis of een aandoening op zich kan zijn. In het kader van de geneeskunde wordt de term echter meestal gebruikt om een abnormale toestand te beschrijven in plaats van een normale.
Somnolentie kan grofweg worden ingedeeld als gerelateerd aan een van de drie dingen: een fysieke of mentale toestand, een medische behandeling of een stoornis die het circadiaanse ritme verkeerd uitlijnt of verstoort.
Fysieke en mentale oorzaken
Slaperigheid is een natuurlijke reactie op infectie en ziekte. Aan de ene kant slapen we omdat de ziekte ervoor zorgt dat we ons vervallen voelen. Aan de andere kant slapen we om energie te besparen, zodat we beter kunnen worden.
Maar sommige aandoeningen dragen direct bij aan slaperigheid door hormonale of chemische evenwichten in de hersenen te veroorzaken. Anderen beïnvloeden de hersenen en het zenuwstelsel direct, of het nu door een verwonding, infectie of ziekte is. Mogelijke oorzaken:
- Hypothyreoïdie (lage productie van schildklierhormoon)
- Hypermagnesiëmie (te veel magnesium)
- Hyponatriëmie (te weinig zout)
- Hypercalciëmie (te veel calcium)
- Meningitis (ontsteking van de weefsels rond de hersenen en het ruggenmerg)
- Encefalitis (ontsteking van de hersenen)
- Brain trauma, inclusief hersenschudding
- Diabetes
- Hersentumoren
- Fibromyalgie
- Bipolaire stoornissen
- Depressie
Behandelingsgerelateerde oorzaken
Slaperigheid is een veel voorkomende bijwerking van veel voorgeschreven en vrij verkrijgbare medicijnen. Sommige van de geneesmiddelen worden specifiek gebruikt voor hun kalmerende werking, terwijl andere onbedoelde slaperigheid veroorzaken vanwege hun effect op het centrale zenuwstelsel (CZS).
Niet-medicamenteuze behandelingen kunnen ook een verhoogde slaperigheid veroorzaken vanwege hun effect op de hersenen. Een goed voorbeeld is bestralingstherapie voor de behandeling van hersenkanker. In dit geval kan het gebruik van straling een aandoening veroorzaken die bekend staat als somn-engentiesyndroom, dat wordt gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag, vermoeidheid, misselijkheid en braken.
Een van de grootste uitdagingen van aan behandeling gerelateerde slaperigheid is dat de aandoening die wordt behandeld mogelijk al in verband wordt gebracht met slaperigheid. De belangrijkste hiervan zijn klinische depressie en aandoeningen zoals polycystic ovary syndrome (PCOS), waar depressie en vermoeidheid vaak voorkomen. In gevallen zoals deze, zal een arts vaak medicijnen of doseringen veranderen, zodat de voordelen van de behandeling niet worden ondermijnd door de bijwerkingen.
Sommige klassen van geneesmiddelen die het vaakst worden geassocieerd met slaperigheid zijn onder meer:
- pijnstillers (inclusief opiaten) voor de behandeling van pijn
- antidepressiva
- antiepileptica voor de behandeling van aanvallen
- antihistaminica voor de behandeling van allergie
- antihypertensiva voor de behandeling van hoge bloeddruk
- antipsychotica
- dopamine agonisten werden gebruikt voor de behandeling van aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson
- Tranquilizers
Circadiane Rhythm Disorders
Circadiane ritmestoornissen zijn die welke onze "interne klok" beïnvloeden. Deze slaapafwijkingen kunnen worden veroorzaakt door externe (extrinsieke) bronnen of door de interne (intrinsieke) storing van ons slaap / waakpatroon.
Extrinsieke slaapstoornissen zijn vaak gecentreerd rond één belangrijke eigenschap: niet genoeg slaap krijgen ’s nachts. Het lichaam heeft behoefte aan een normaal slaap / waakpatroon, idealiter elke nacht op hetzelfde tijdstip te slapen en elke ochtend op hetzelfde tijdstip op te staan.
Elke verstoring in dit patroon kan het circadiane ritme afwerpen en leiden tot slapeloosheid en slaperigheid overdag.
Dit heeft betrekking op ervaringen zoals jetlag (veroorzaakt door tijdzonewijzigingen) en aandoeningen zoals shift-werk-slaapstoornis (SWSD), waarbij periodiek of roterend ploegendienst een persoon kan doen slingeren tussen slapeloosheid en hypersomnie (overmatige slaap). Slaapapneu, waarbij een persoon ’s nachts met tussenpozen stopt met ademen, is ook een veel voorkomende oorzaak.
Intrinsieke slaapstoornissen worden niet veroorzaakt door omgevingsfactoren of een opzettelijke verandering in de slaaproutine. In plaats daarvan zijn ze geassocieerd met een defecte interne klok die abnormale slaap / waakpatronen veroorzaakt. Voorbeelden hiervan zijn: Geavanceerde slaapfase-stoornis (ASPD), waarbij een persoon slaperig wordt en vroeg naar bed gaat, vaak voor zonsondergang, en vroeg opstijgt, vaak voor zonsopgang
- Vertraagde slaapfase-stoornis (DSPD), in welke persoon niet in slaap vallen tot ’s morgens vroeg en vaak tot de middag doorslapen
- Onregelmatige slaap / waakritmestoornis, waarbij een persoon met tussenpozen slaapt gedurende een periode van 24 uur, maar geen normale nachtrust heeft
- Intrinsieke stoornissen worden vaak verkeerd gediagnosticeerd als slapeloosheid of hypersomnia in plaats van een "glitch" in de intuïtieve slaap / waak cyclus. Om de zaken nog verder te compliceren, weet niemand precies wat biologische of genetische factoren deze afwijkingen veroorzaken.
Een woord van buitenaf
Slaperigheid en sufheid overdag zijn om veel redenen problematisch. Ze kunnen uw alertheid, uw humeur en het vermogen om te focussen beïnvloeden, evenals uw normale slaappatroon ’s nachts verstoren. Als u bijvoorbeeld slaperig bent gedurende de dag dat u meer dan 10 tot 15 minuten dut, kunt u merken dat u plotseling last hebt van slapeloosheid ’s nachts.
Als u wordt geconfronteerd met een slaapafwijking, is het belangrijk om uw arts te raadplegen, zodat hij of zij de oorzaak kan achterhalen. De oplossing kan net zo eenvoudig zijn als het veranderen van medicijnen, of de evaluatie kan een medisch probleem aan het licht brengen dat mogelijk niet gediagnosticeerd is.
Als het slaapprobleem idiopathisch is (betekenis van onbekende oorsprong), zult u waarschijnlijk een verwijzing moeten krijgen naar een arts die is gespecialiseerd in slaapstoornissen.
