Bloedstolsels in verband met chemotherapie worden minder genoemd dan bijvoorbeeld misselijkheid en braken, maar dat betekent niet dat ze minder een probleem vormen. In vergelijking met de bekende symptomen van misselijkheid, vermoeidheid en haarverlies kunnen ze zelfs veel gevaarlijker zijn. Dat gezegd hebbende, het begrijpen van de risicofactoren, weten hoe je je risico kunt verlagen en het herkennen van de symptomen, kunnen je allemaal helpen verminder uw risico tijdens kankerbehandeling.
Overzicht
Bloedstolsels – ook bekend als ‘veneuze trombose’ in medische lingo – zijn inderdaad een belangrijke zorg bij mensen met kanker.We weten al een tijdje dat mensen met kanker in het algemeen – niet alleen degenen die chemotherapie krijgen – een verhoogd risico op bloedstolsels. Op zichzelf kunnen bloedstolsels in de benen pijnlijk zijn, maar de grootste zorg is dat deze stolsels afbreken en naar de longen gaan. Wanneer dit gebeurt – iets dat longembolie wordt genoemd – is het een medisch noodgeval
Als u internationaal reist, bent u wellicht bekend met de pre-flight-video’s die het belang van beenoefeningen ter voorkoming van bloedstolsels beschrijven, maar we horen zelden van dit risico met anderszins predisponerende activiteiten – zoals chemotherapie. In dit geval kan wat je niet hebt gehoord je pijn doen. In feite is dit een aspect waardoor je je eigen advocaat bent in je kankerzorg – leren over deze mogelijke complicatie, en contact opnemen met je dokter als je oncerned – kan echt een verschil maken in je welzijn en mogelijk zelfs in je uitkomst.
Risicofactoren
Het vermoeden bestaat altijd dat mensen die door chemotherapie gaan een verhoogd risico op bloedstolsels hebben, maar het was pas in 2013 dat dit aspect van de behandeling van kanker alleen werd beoordeeld. In een groot onderzoek bleek dat de incidentie van bloedstolsels naar chemotherapie 12,6 procent was, vergeleken met een risico van 1,4 procent voor kankerpatiënten die geen chemotherapie kregen.
Het risico was hoger bij sommige kankers dan bij andere, met kankers zoals pancreaskanker en longkanker met een groter risico. Sommige chemotherapeutica en medicijnen die werden gebruikt om de bijwerkingen van chemotherapie tegen te gaan, gingen bovendien gepaard met een verhoogd risico. In deze studie omvatten geneesmiddelen met verhoogd risico platinol (cisplatine), Avastin (bevacizumab) en Epogen of Procrit (de rode bloedstimulator erytropoëtine.)
Naast andere chemotherapie, welke andere behandelingen en aandoeningen kunnen het risico op bloedstolsels verhogen voor mensen met kanker? Enkele risicofactoren zijn onder meer:
- Chirurgie – In sommige onderzoeken was het risico op bloedstolsels bij kankerpatiënten tot 50% na een operatie
- Ziekenhuisopname, vooral langer dan een dag
- Langdurige bedrust
- Centrale veneuze toegang (zoals het hebben van een chemotherapie poort)
- Medicijnen genaamd angiogenese-remmers (zoals Avastin)
Symptomen
Om zich bewust te zijn van mogelijke symptomen, kan het helpen om deze af te breken in symptomen die gewoonlijk worden gezien met een bloedstolsel in de benen (veneuze trombose) en symptomen gerelateerd aan een bloedstolsel dat is afgebroken en naar de longen is gereisd (longembolie.)
Symptomen van veneuze trombose (bloedstolsels in het been) omvatten symptomen in de kuiten of het bovenbeen, waaronder:
- Roodheid
- Tederheid
- Zwelling
- Warmte
Symptomen als gevolg van longembolie kan omvatten:
- Plotselinge pijn op de borst – vaak een scherpe pijn. Houd er rekening mee dat stolsels soms naar verschillende gebieden in de longen reizen en dat de pijn zich niet op slechts één locatie bevindt
- Kortademigheid
- Hoesten of ophoesten van bloed
- Duizeligheid
- Bewusteloosheid
- Cyanose – een blauwe verkleuring van de huid en de lippen
- Hart aritmieën – abnormale hartritmen
- Verhoogde ademhalingsfrequentie en hartslag met een lage bloeddruk
Preventie
Medicatie
Medicijnen – anticoagulantia – worden de laatste jaren vaker gebruikt om het risico op bloedstolsels bij kankerpatiënten te verminderen.
Dit wordt verwezen naar een "profylactische anticoagulatie" die vertaald betekent preventieve bloedverdunning.
Er zijn verschillende medicijnen die artsen profylactisch kunnen aanbevelen. Recente studies suggereren dat medicijnen zoals heparine bij mensen met kanker beter werken dan medicijnen die vitamine K beïnvloeden, zoals Coumadin (warfarine), maar verschillende medicijnen kunnen worden aanbevolen, afhankelijk van uw specifieke situatie. Sommige van deze geneesmiddelen (die u mogelijk hoort als heparine met laag moleculair gewicht) omvatten:
- Lovenox (enoxaparine)
- Fragmin (dalteparine)
- Innohep (tinzaparine)
- Arixtra (fondaparinux) – dit is een nieuwer "heparine-achtig" geneesmiddel
Zelfzorg
In de geneeskunde hebben we de neiging om te praten over medicijnen als het gaat om preventie, maar er zijn veel dingen die u zelf kunt doen om uw risico te verminderen. De eerste en belangrijkste stap is eenvoudigweg om jezelf te onderwijzen en vragen te stellen. Zorg dat u bekend raakt met de symptomen van bloedstolsels en longembolie. Als u zich zorgen maakt, wacht dan niet, maar neem onmiddellijk contact op met uw arts. Vraag uw oncoloog of u iets speciaals kunt doen om uw risico te verminderen, of dat zij een medicijn zou aanbevelen om het risico te verlagen. Bovendien wilt u misschien:
- Zich zo veel mogelijk verplaatsen, binnen uw grenzen. Als u niet zeker weet hoeveel activiteit wordt aanbevolen, vraag dan uw arts. Frequente korte perioden van lichamelijke activiteit zijn beter dan zelden voorkomende langere activiteiten
- Zelfs als u in bed ligt, moet u uw benen oefenen. Uw arts of verpleegkundige kan u helpen deze oefeningen voor u te demonstreren. U kunt proberen uw tenen naar uw hoofd en vervolgens naar de vloer te richten (opnieuw, raadpleeg uw arts, want de beste maatregelen kunnen variëren, afhankelijk van uw specifieke medische situatie).
- Lange ritten vermijden. Als u langere tijd in de auto moet zijn, stel dan regelmatig haltes in (minstens elk uur) en stap uit de auto en loop
- in aanvulling op andere voorzorgsmaatregelen om met kanker te vliegen, probeer minstens op te staan uur, en bij voorkeur elke 30 minuten en beweeg rond. Je kunt beenoefeningen doen, zelfs zittend. Afhankelijk van uw situatie, kan uw oncoloog overwegen om u voorafgaand aan uw vlucht te behandelen met een anticoagulans (bijvoorbeeld heparine met laag moleculair gewicht). Zorg ervoor om te vragen. DVT’s als gevolg van vliegtuigreizen komen vaak genoeg voor dat ze zijn bedacht als ‘economy class syndrome’.
- Rook niet
- Als uw arts compressiekousen aanbeveelt, volg dan haar aanwijzingen
- Vermijd het kruisen van uw benen
- Vermijd nauwsluitende kleding, vooral kleding die strak om uw knieën of in uw liesstreek zit
- Verhoog uw benen indien mogelijk
- Vermijd cafeïne en alcohol. Zowel cafeïne als alcohol kan leiden tot uitdroging en uitdroging verhoogt het risico op bloedstolsels
