Pokken is een zeer besmettelijke ziekte veroorzaakt door het variola-virus. Het werd uitgeroeid door wereldwijde vaccinatie in 1980, wat betekent dat het niet langer van nature voorkomt. De laatste natuurlijke uitbraak in de Verenigde Staten was in 1949.
Voordien was pokken één van de meest dodelijke ziekten gedurende duizenden jaren, waarbij drie op de tien mensen werden gedood die het hadden gecontracteerd en veel anderen lieten achter met permanente littekens of blindheid.
De vroege symptomen zijn vergelijkbaar met de griep en huiduitslag ontwikkelt zich binnen een paar dagen, waardoor diepe blaren ontstaan die schurft en eraf vallen.
Geschiedenis
De oorsprong van pokken is onzeker, maar vermoed wordt dat deze is ontstaan in Egypte of India. Pokken bereikten Europa tussen de vijfde en de zevende eeuw en waren in de 18e eeuw aanwezig in grote Europese steden. Epidemieën deden zich voor in de Noord-Amerikaanse koloniën in de 17e en 18e eeuw.
Ooit was pokken in elk land over de hele wereld een belangrijke ziekte, behalve Australië en enkele afgelegen eilanden. Miljoenen mensen stierven wereldwijd, vooral in Europa en Mexico, als gevolg van wijdverbreide pokkenepidemieën.
Variolatie
De val van pokken begon met het besef dat overlevenden van de ziekte voor de rest van hun leven immuun waren. Dit leidde tot de beoefening van variolatie – een proces waarbij een gezond persoon blootgesteld werd aan geïnfecteerd materiaal van een persoon met pokken in de hoop pokken te produceren in een mildere vorm die immuniteit bood tegen verdere infectie.
Het eerste geschreven verhaal van variolatie beschrijft een boeddhistische non die het beoefent rond 1022 tot 1063 AD. Ze zou de korstjes die van een persoon die met pokken is geïnfecteerd vermalen tot een poeder en het dan in de neusgaten van een niet-immuun persoon blazen. Tegen de achttiende eeuw was deze methode van variatie gebruikelijk in China, India en Turkije.
Aan het einde van de 18e eeuw gebruikten Europese artsen deze en andere variolatiemethoden. Sommige mensen die werden gevarieerd stierven nog steeds aan pokken, maar deze praktijk heeft het totale aantal dodelijke slachtoffers van de pokken drastisch verminderd.
Vaccinatie
De volgende stap in de richting van de uitroeiing van pokken vond plaats met de observatie door een Engelse arts, Edward Jenner, dat melkmeisjes die koepokken ontwikkelden (een minder ernstige ziekte) geen pokkenverschijnselen ontwikkelden wanneer ze werden blootgesteld aan variolatie. Met die ontdekking, in 1796, nam Jenner de vloeistof uit een koepokkenpustule op de hand van een melkmeisje en entte een 9-jarige jongen.
Zes weken later stelde hij de jongen bloot aan pokken en de jongen kreeg geen symptomen. Jenner bedacht de term ‘vaccin’ van het woord ‘vaca’, wat ‘koe’ betekent in het Latijn. Zijn werk werd aanvankelijk bekritiseerd, maar werd al snel snel geaccepteerd en aangenomen. Rond 1800 waren wereldwijd ongeveer 100.000 mensen gevaccineerd.
Het moderne vaccin met een vergunning van de Food and Drug Administration (FDA) is afkomstig van een zwakke stam van het virus, de stam New York City of Health. Het werd geproduceerd door Wyeth Laboratories en kreeg een vergunning onder de naam Dryvax. De laatste uitbraak van pokken in de Verenigde Staten vond plaats in 1949 in Texas met acht gevallen en één dood.
Hoewel het grootste deel van Noord-Amerika, West-Europa, Australië en Nieuw-Zeeland tegen die tijd vrij waren van pokken, bleven andere landen zoals Afrika en India met epidemieën kampen.
Uitroeiing
In 1967 startte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een wereldwijde campagne om pokken uit te roeien. Dit doel werd bereikt in 10 jaar, grotendeels als gevolg van massale vaccinatie-inspanningen. Het laatste endemische geval van pokken vond plaats in Somalië in 1977. Op 8 mei 1980 verklaarde de Wereldgezondheidsvergadering de wereld vrij van pokken – een ware prestatie.
De Verenigde Staten stopten met de vaccinatie van de algemene bevolking in 1972, maar bleven militair personeel vaccineren.
Er werd aanbevolen om de vaccinatie van militairen stop te zetten in 1986 en de vaccinatie werd officieel gestopt in militaire rekruten in 1990.
Symptomen
Wanneer u voor het eerst wordt blootgesteld aan het pokkenvirus, bevindt u zich in de zogenaamde incubatietijd. Je bent niet besmettelijk en je zult geen symptomen hebben voor nog eens 7 tot 19 dagen. Symptomen van pokken beginnen met hoge koorts, hoofdpijn, vermoeidheid, pijn in het lichaam en soms braken, die allemaal twee tot vier dagen kunnen duren. Je bent op dit moment misschien besmettelijk.
Een paar dagen later zul je een platte uitslag ontwikkelen die begint in je mond en zich verspreidt, en verandert in opgeheven oneffenheden en met pus gevulde blaasjes die korst, schurft en vallen na ongeveer drie weken, waardoor een ontpit litteken achterblijft. U kunt ook blaren ontwikkelen in uw neus en mond.
Je bent het meest besmettelijk zodra de uitslag begint, en je blijft besmettelijk totdat de laatste pokkenafschil eraf valt.
Oorzaken
Pokken is een infectie die wordt veroorzaakt door het Variola-virus. Het kan worden gecontracteerd door contact met een andere persoon, door de lucht in een afgesloten gebouw (zelden) of door contact met besmette voorwerpen zoals dekens en kleding. Er is geen bewijs dat pokken worden verspreid door dieren of insecten.
Diagnose
Omdat pokken al geruime tijd zijn uitgeroeid, zouden de meeste artsen niet meteen kunnen zeggen dat het pokken zijn, wat betekent dat het snel kan worden verspreid voordat een diagnose kan worden vastgesteld.
De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zouden het weefsel van de geïnfecteerde persoon moeten testen om de pokken te bevestigen. Slechts één bevestigd geval, waar ook ter wereld, zou een internationale gezondheidsnoodsituatie veroorzaken.
Behandeling
Er is op zich geen behandeling voor pokken. Het pokkenvaccin voorkomt dat mensen pokken krijgen en kan worden gebruikt als er een uitbraak zou plaatsvinden. Als u binnen drie dagen na blootstelling aan het virus een pokkenvaccin krijgt, kan het vaccin u ervan weerhouden pokken te krijgen. Als je de infectie nog steeds ontwikkelt, is deze waarschijnlijk veel minder ernstig. Als u het vaccin binnen vier tot zeven dagen na blootstelling krijgt, zal het u waarschijnlijk enige bescherming bieden en zou het de infectie waarschijnlijk nog minder ernstig maken. Zodra de uitslag zich heeft ontwikkeld, zou het vaccin geen hulp meer bieden.
Antivirale geneesmiddelen kunnen ook een plaats hebben in de behandeling van pokken, maar dit blijft vanaf nu onduidelijk. De behandeling zal waarschijnlijk het meest bestaan uit het comfortabel houden, zorgen dat u gehydrateerd blijft en eventuele symptomen of complicaties die kunnen optreden behandelen, zoals het geven van antibiotica voor een bacteriële infectie.
Een woord van Heel goed
De geschiedenis van de opkomst en ondergang van pokken is een succesverhaal voor de moderne geneeskunde en de volksgezondheid. Hoewel bijna alle bekende voorraden van het variola-virus werden vernietigd zodra de pokken uitgeroeid werden uitgeroepen, wordt het variola-virus op twee locaties opgeslagen voor onderzoeksdoeleinden: een op het CDC in Atlanta, Georgia, en een in het Russische Staatscentrum voor onderzoek naar virologie en Biotechnologie in de Russische Federatie.
Volgens de CDC is het mogelijk, maar onwaarschijnlijk dat het variola-virus kan worden gebruikt bij een bioterroristische aanslag, dus er is een plan van kracht in het geval dat er een pokkenramp optreedt. Er is bijvoorbeeld voldoende pokkenvaccin beschikbaar om elke persoon in de Verenigde Staten te vaccineren mocht er een pokkenuitbraak of -aanval zijn.
