Op het eerste gezicht lijkt coeliakie – die optreedt wanneer de consumptie van het eiwitgluten darmbeschadiging veroorzaakt – weinig gemeen met de eetstoornis anorexia nervosa. Oppervlakkig gezien hebben ze allebei te maken met eten, maar coeliakie is een auto-immuunziekte en anorexia wordt als een emotionele aandoening beschouwd.
Onderzoekers hebben echter ontdekt wat volgens hen een verband lijkt te zijn tussen de twee voorwaarden.
Vrouwen die eerder de diagnose coeliakie hebben gehad, hebben meer kans om ook anorexia te diagnosticeren en omgekeerd, vrouwen die eerder anorexia hebben gediagnosticeerd, zullen later vaker de diagnose coeliakie krijgen.
Het is niet duidelijk waarom dit gebeurt – verschillende factoren, waaronder genetica, kunnen een rol spelen. Maar het onderzoek wijst wel op de noodzaak van een groter bewustzijn van de potentiële link, en voor de problemen waarmee iemand geconfronteerd wordt die beide voorwaarden heeft.
Coeliak en anorexia: wat zijn de verbanden?
Coeliakie is een auto-immuunaandoening die wordt veroorzaakt wanneer u een voedsel of een drankje consumeert met een van de glutenkorrels (tarwe, gerst of rogge). Uw immuunsysteem reageert op het gluten-eiwit door de bekleding van uw dunne darm aan te vallen, wat mogelijk leidt tot een breed scala aan symptomen en voedingstekorten. Het is niet duidelijk wat de oorzaak is van coeliakie-genetica spelen een sterke rol, maar onderzoekers proberen ook potentiële triggers te identificeren.
Ondertussen is het ook niet duidelijk wat precies anorexia nervosa veroorzaakt. Eetstoornissen lijken in families te werken, wat suggereert dat er genetische banden zijn, maar ook milieu- en emotionele factoren kunnen een sterke rol spelen.
Coeliakie en anorexia nervosa zijn geen zeldzame aandoeningen – coeliakie treft iets minder dan 1% van de Amerikaanse bevolking, terwijl anorexia tijdens hun leven mogelijk tot 1% van de vrouwen treft.
Beide aandoeningen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
In de loop der jaren hebben clinici verschillende gevallen van de twee aandoeningen samen bij dezelfde persoon opgemerkt, wat onderzoekers ertoe aanzette om meer aandacht te schenken aan potentiële verbanden. Onderzoekers die de genetica van coeliakie, diabetes type 1 (een andere auto-immuunaandoening) en anorexia nervosa bekijken, vonden gedeelde genetische factoren tussen de drie, wat suggereert wat de studie ‘gemeenschappelijke moleculaire routes’ voor die aandoeningen noemde.
Hogere risico’s voor zowel coeliakie als anorexia
Een onderzoek uit Zweden dat in het medische tijdschrift Kindergeneeskunde werd gepubliceerd, onderzocht deze verbanden bij bijna 18.000 vrouwen bij wie de diagnose coeliakie was gesteld, waarbij ze werden vergeleken met bijna 90.000 vrouwen zonder de aandoening.
De onderzoekers ontdekten dat vrouwen met coeliakie 1,46 keer meer kans hadden om ook gediagnosticeerd te worden met anorexia nervosa in het eerste jaar na hun diagnose van coeliakie en dat 1,31 keer meer anorexia werd gediagnosticeerd dan het eerste jaar na hun coeliakie.
Vrouwen werden nog eerder gediagnosticeerd met anorexia en vervolgens met coeliakie: een eerdere diagnose van anorexia maakte een uiteindelijke diagnose van coeliakie 2,18 keer waarschijnlijker, zo bleek uit de studie.
De analyse identificeerde geen verhoogd risico bij mannen, maar de onderzoekers waarschuwden dat het onderzoek niet groot genoeg was om mogelijke risico’s bij mannen te ontrafelen.
Verschillende factoren kunnen hebben bijgedragen aan het verhoogde risico bij vrouwen, schreven de auteurs. Ten eerste is het mogelijk dat iemand met coeliakie een verkeerde diagnose van anorexia heeft kunnen stellen, omdat beide aandoeningen gewichtsverlies en ondervoeding kunnen veroorzaken. Ten tweede is er de mogelijkheid van wat onderzoekers ‘surveillancebias’ noemen, wat betekent dat mensen bij nader medisch onderzoek eerder geneigd zijn om medische aandoeningen te identificeren. En ten derde kunnen gedeelde risicofactoren, waaronder genetica, een rol spelen.
Wat gebeurt er nu?
Het is mogelijk dat de diagnose van coeliakie -die een strikt glutenvrij dieet vereist om te controleren- een eetstoornis kan veroorzaken bij iemand die er voorheen geen had.
"Niet zelden begint een eetstoornis met goedbedoelende, zelfopgelegde pogingen om ‘gezond te eten’ door voedsel te elimineren dat als ongezond wordt ervaren," merkt Drs. Neville Golden, MD en K.T. Park, beide pediaters van Stanford University, in een commentaar bij het onderzoek inKindergeneeskunde."De huidige studie suggereert dat overmatige focus op voeding bij patiënten met coeliakie kan leiden tot de ontwikkeling van anorexia nervosa bij gevoelige individuen."
Het feit dat onderzoekers een zogenoemde "bidirectionele associatie" vonden – mensen die de diagnose van één aandoening hadden, hadden eerder de diagnose van de andere, ongeacht welke eerst werd gediagnosticeerd. Artsen moeten mensen met coeliakie of patiënten nauwlettend volgen. anorexia nervosa om te kijken naar de mogelijkheid dat de andere aandoening zich ontwikkelt.
Een andere zorg is dat het hebben van anorexia het moeilijker maakt om het glutenvrije dieet te volgen. Degenen die glutenvrij eten, weten dat ze soms honger lijden in situaties waarin er niets veilig is om te eten, maar dat kan gevaarlijk zijn voor iemand met anorexia. Het is ook mogelijk, zeggen onderzoekers, dat sommige mensen met anorexia en coeliakie glutenbevattende producten bewust gebruiken omdat ze een reactie en vervolgens gewichtsverlies veroorzaken.
Het behandelen van mensen die zowel coeliakie als anorexia nervosa hebben, kan een uitdaging zijn, omdat elke aandoening een heel andere aanpak vereist. Coeliakie wordt normaal gediagnosticeerd door een gastro-enteroloog en de persoon met coeliakie kan andere medische professionals zien, mogelijk met inbegrip van een diëtist die is gespecialiseerd in het glutenvrije dieet. Anorexia nervosa wordt ondertussen normaal behandeld door een team onder leiding van een beroepsbeoefenaar in de geestelijke gezondheidszorg, en de persoon met de aandoening zal waarschijnlijk een diëtist zien die is gespecialiseerd in eetstoornissen. Om beide aandoeningen tegelijkertijd te behandelen, moeten medische professionals die gewend zijn aan hun eigen aanpak, samenwerken.
Drs. Golden en Park zeggen ook dat veel mensen ervoor kiezen om zonder diagnose glutenvrij te gaan, wat een ander potentieel probleem kan vormen: het volgen van het glutenvrije dieet als een manier om een eetstoornis te verhullen. "De interactie tussen glutenvrije diëten en eetstoornissen is een nog groter probleem", concluderen ze. "Deze belangrijke studie is slechts het topje van de ijsberg."
