Cardiale tamponade is een levensbedreigende aandoening waarbij ofwel een typische pericardiale effusie (dat wil zeggen, de ophoping van een abnormale hoeveelheid vocht in de pericardiale zak) of een bloeding in de pericardiale zak, verstoort de normale functie van het hart. Cardiale tamponnade kan acuut verschijnen of zich geleidelijker ontwikkelen. In beide gevallen zijn de symptomen meestal behoorlijk opvallend en vereist de oplossing van symptomen dat de overtollige vloeistof snel uit de pericardiale zak wordt verwijderd.
Hoe wordt cardiale tamponade geproduceerd?
Cardiale tamponnade vindt plaats wanneer verhoogde druk in de pericardiale zak, veroorzaakt door de overtollige vloeistof, voldoende wordt om de vulling van het hart tijdens diastole te beperken. Omdat het hart niet langer volledig gevuld kan worden, wordt er bij elke hartslag minder bloed uitgeworpen en moet het hart veel harder werken om in de behoeften van het lichaam te voorzien. Bovendien heeft het bloed dat probeert het hart binnen te gaan de neiging om achteruit te gaan, waardoor congestie in de longen en aders ontstaat.
De hoeveelheid pericardvloeistof die nodig is om een tamponade te produceren, hangt in hoge mate af van hoe snel de vloeistof is geaccumuleerd. Als de pericardvloeistof snel toeneemt, heeft het pericardium geen tijd om te "rekken" en kan de druk binnen de pericardiale ruimte aanzienlijk toenemen, zelfs met een relatief kleine hoeveelheid vloeistof. Aan de andere kant, als de pericardiale vloeistof geleidelijker accumuleert (bijvoorbeeld gedurende een periode van dagen of weken), heeft het pericardium tijd om zich uit te strekken om de extra vloeistof op te nemen.
In dit geval neemt de druk in de pericardiale ruimte mogelijk niet substantieel toe totdat de pericardiale effusie vrij groot is geworden, tot het punt waarop het pericardium niet verder kan rekken.
Wat zijn de oorzaken van harttamponade?
Cardiale tamponnade kan worden veroorzaakt door een van de aandoeningen die pericardiale effusie veroorzaken.
Deze omvatten:
- Pericarditis
- Dresslersyndroom
- Infecties (virale, bacteriële of schimmel)
- Auto-immuunziekten zoals lupus
- Borsttrauma door een ongeval of chirurgisch trauma
- Kanker
- Stralingstherapie op de borst
- Hypothyreoïdie
- Aortadissectie
- Geneesmiddelen (vooral hydralazine, isoniazide en procaïnamide)
Wat zijn de symptomen van Cardiale tamponade?
Het type en de ernst van de symptomen hangen af van het feit of de tamponade acuut of geleidelijk is ontwikkeld. Acute tamponnade wordt meestal veroorzaakt door thoraxtrauma, hartchirurgie of andere invasieve hartprocedures, zoals hartkatheterisatie of door aortadissectie. Onder al deze omstandigheden kan bloed de pericardzak in enkele seconden of minuten vullen, waardoor een snel en ernstig hartcompromis ontstaat. Omdat de overtollige vloeistof (dat wil zeggen bloed) in de pericardiale zak snel ophoopt in deze omstandigheden, kan tamponade zich ontwikkelen zelfs met een relatief kleine hoeveelheid pericardvloeistof. De symptomen zijn onmiddellijk opvallend en ernstig. Pijn op de borst, ernstige kortademigheid en tachycardie en hartkloppingen komen vaak voor. Er kan een zeer lage bloeddruk optreden, samen met een abnormaal koele huid, blauwe verkleuring van de huid en een verminderde urineproductie.
Acute tamponnade is een medisch noodgeval, en een snelle dood is waarschijnlijk als het niet snel wordt behandeld.
Cardiale tamponnade die het gevolg is van andere aandoeningen dan trauma’s, medische procedures of aortadissectie, heeft de neiging zich iets geleidelijker te ontwikkelen, gewoonlijk gedurende dagen of weken. De pleurale effusies in deze "subacute" gevallen zijn vaak veel groter dan in acute gevallen, omdat het hartzakje meestal de tijd heeft om zich uit te strekken om de meer geleidelijke vochtophoping mogelijk te maken. De symptomen zijn ook minder dramatisch. Patiënten met subacute tamponade ervaren over het algemeen volheid of ongemak op de borst, gemakkelijk vermoeiingsvermogen, kortademigheid met minimale activiteit en oedeem in de benen en voeten. Maar hoewel de symptomen minder dramatisch kunnen ontwikkelen dan bij acute tamponnade, kunnen ze uiteindelijk behoorlijk ernstig worden.
Deze meer geleidelijke vorm van harttamponade kan ook fataal worden en een snelle behandeling is nog steeds noodzakelijk.
Hoe is Cardiale tampon vastgesteld?
De arts vermoedt meestal een hartstilstand door te luisteren naar de symptomen van de patiënt, door de klinische omstandigheden (zoals de vermoedelijke aanwezigheid van een van de medische aandoeningen waarvan bekend is dat deze de tamponade veroorzaakt) en door het lichamelijk onderzoek. Aanvullende aanwijzingen kunnen worden verkregen met een thoraxfoto en een elektrocardiogram. Zodra deze aandoening wordt vermoed, kan de diagnose gemakkelijk worden bevestigd met een echocardiogram.
Hoe wordt cardiale tampon behandeld?
De behandeling van harttamponnade is om het overtollige pericardvocht uit de pericardiale zak te verwijderen. Het verwijderen van vloeistof verlicht de druk binnen de pericardiale zak en stelt het hart in staat zijn normale functie te hervatten.
Het verwijderen van pericardvloeistof wordt meestal bereikt door middel van een pericardiocentese, dat wil zeggen, het vocht afvoeren door een flexibele katheter die in de pericardiale ruimte wordt ingebracht. Als alternatief kan de vloeistof worden verwijderd door middel van een chirurgische drainageprocedure. Chirurgische drainage wordt meestal uitgevoerd als, naast het aftappen van de vloeistof, een biopsie van het pericard nodig is om diagnostische redenen. Als de pericardiale effusie terugkeert nadat deze is gedraineerd, kan een pericardiectomie (operatieve verwijdering van het pericard) noodzakelijk worden om verdere recidieven te voorkomen.
Zolang het snel wordt gediagnosticeerd en snel wordt behandeld, kan harttamponnade vrijwel altijd effectief worden behandeld en hangt de langetermijnuitslag meestal voornamelijk af van de aard en de ernst van de onderliggende medische oorzaak.
